Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili

Kamulaştırma özel mülkiyete konu olan taşınmaz malların, bütününe ya da bir kısmına kamu yararı amacıyla devlete ait kurum ve kuruluşlar tarafından el konulmasıdır.

Kamulaştırma Bedelinin Tespiti

Kamulaştırma yapılırken özel mülkiyete konu olan taşınmaz malların tamamına veya bir kısmına, devlete ait kurum ve kuruluşlarca el konulmaktadır. Kamu yararı ilkesi kapsamında ve kanunda öngörülen süreçler işletilerek kamulaştırma yapılır.

Kamulaştırma işleminin gerçekleşebilmesi için, idari bir sürecin izlenmesi muhakkak gereklidir. Taşınmaz için kamu yararı amacının olması, bedelin belirlenmesi gibi bu idari süreçteki son aşama ise, satın alma usulünün tamamen gerçekleştirilmesidir.

Eğer özel mülk sahibi taşınmazı kamuya satmak istemezse idare tarafından, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılır. İdarenin, taşınmazın malikine karşı açmış olduğu bir davadır.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Kanun koyucu tarafından, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davalarında görevli olan mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme konusunda ise HMK genel hükümleri uygulanır. Taşınmazlarda taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.

Dava Süreci

Yetkili ve görevli mahkemede açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında kamulaştırılan taşınmaz için özel mülk sahibine ödenecek olan bedel belirlenir. Kamulaştırmanın diğer aşamalarına bu davada bakılmaz, sadece bedel tespiti için davada gerekli incelemeler yapılır.

Bu davada idare şu istemlerle davacı olur:

kamulaştırma işlemine konu özel mülke tabi taşınmazın bedelinin mahkemece tespit edilmesi,
bedelin nakden veya taksit yoluyla ödenmesi,
taşınmazın idare adına tescil edilmesi

Bu talepler açılan davada mahkeme 30 gün içinde duruşma gününü tayin eder ve dava dilekçesini davalıya tebliğ eder. Davalıya yapılan bu tebligattan itibaren 30 gün içerisinde davalı, davacı idare aleyhine kamulaştırma işlemine karşı iptal davası açabilir.

Kamulaştırma işlemine karşı iptal davası açılmazsa dava süreci

Davacı böyle bir dava açmazsa davaya kaldığı yerden devam edilir. Duruşmada tarafların bedel üzerine anlaşması istenir. Eğer taraflar anlaşamazsa hakim bedelin tayini için bilirkişi raporu ister. Raporun gelmesi ile tespit edilen bedel mülk sahibi hesabına yatırılır. Bu makbuz 15 gün içinde mahkemeye sunulur. Ödemenin yapılmasından sonra artık taşınmaz idare adına tescil edilir.

Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından verilen tescil kararı kesin bir karar olduğu için kanun yolları kapalıdır. Ancak bedele ilişkin olarak kanun yollarına devam edilebilir.

Kamulaştırma işlemine karşı iptal davası açılırsa dava süreci

Anayasanın 125. Maddesi gereğince idarenin bütün işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Bu idari işlem bir kamulaştırma işlemi olduğu takdirde, bu işlemin iptali için idare mahkemesine başvurularak “Kamulaştırma İşleminin İptali Davası” açılabilir.

Taşınmaz maliki tarafından idari yargıda kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin iptal davası açılırsa, davacı olan idare davalı konumuna geçer. Bu dava mutlaka yürütmenin durdurulması istemi ile açılmalıdır. Böylece bu dava ilk açılan tespit ve tescil davasında, bekletici mesele yapılacaktır. Yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi ile idarenin açtığı dava duracaktır. İptal davasında kamulaştırmanın iptaline karar verilirse idarenin açtığı dava reddedilir. İptal davasında idare lehine sonuç çıkarsa kamulaştırma bedelinin tespiti davası görülmeye devam edecektir.

Bedel nasıl ödenir?

Kamulaştırma bedeli nasıl ödenir dersek peşin ya da taksit halinde ödenebilir. Ancak peşin ödenmesi kuraldır. Ancak kanunda bazı istisnalar öngörülmüştür. Kamulaştırma Kanunu’nun 3. Maddesinin 2. Fıkrasına göre;

Bakanlar Kurulu’nca kabul olunan büyük enerji ve sulama projeleri, iskan projeleri, yeni orman ekim ve yetiştirme projeleri, kıyılarda yapılacak kamulaştırmalar, turizm amaçlı kamulaştırmalar ve sair benzeri büyük masraf gerektiren kamulaştırma işlemlerinde biri peşin olmak üzere altı taksitte ödeme yapılabilir.

Sadece yukarıda sayılan hallerde kamulaştırma bedelinin taksitle ödenmesi mümkündür.

Taşınmazın Kamulaştırılmasını İstemeyenler Ne Yapabilir?

Gayrimenkulün kamulaştırılmasının istenilmediği durumlarda başvurulabilecek davalar vardır. Bu davalar idareye karşı açılabilecek davalardır. Bunlar

Kamulaştırma İşleminin İptali Davası
Maddi Düzeltim Davası

Kamulaştırma işleminin iptali davasını yukarıda incelemiştik.

Maddi düzeltim davası ise maddi hata haline açılmaktadır. İdare tarafından açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tecili davası dava dilekçesi ve ekleri davalıya tebliğ edilir. Davalı bu belgelerde yer alan kamulaştırılacak gayrimenkul hakkında maddi hata olduğunu görürse asliye hukuk mahkemesinde “maddi düzeltim davası” açar. Bu dava ile tebligattaki eksiklik ve yanlışlıkların giderilmesi istenir. Bu dava tebligattan itibaren 30 gün içinde açılır. Maddi düzeltim davası davanın esasına ilişkin değildir. Gayrimenkulün doğru belirlenmesi ile değer tespiti de doğru yapılacaktır. Bunu sağlamak amacıyla dava açılır.

Mahkemenin bu dava ile esas davanın yani tespit ve tescil davasının birleştirilmesine karar verir ve iki davayı birlikte görür.

İdare tarafından açılacak olan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında amaç, kamulaştırma sonucunda kamulaştırılan taşınmazın malikine hangi tutarda bedel ödeneceğinin tam anlamıyla tespit edilmesidir. İdare tarafından yapılan kamulaştırma işleminin hukuka uygun olup olmadığı, bu davanın konusu değildir, hukuka uygunluk tartışması bu davada yapılmayacaktır.