Yangın Olaylarında Kusur Dağılımı

Yangın mahallinin incelenmesinin amacı yangının ilk olarak kasıt sonucu mu yoksa kaza sonucu mu çıktığını öğrenmek; kaza sonucuysa ne tür bir kaza olduğunu belirlemek, kasıt sonucu ise ne şekilde ve ne amaçla çıkarıldığını ve kimin/kimlerin çıkardığını belirlemektir.

Yangın olaylarında bu nedenlerin her biri akla gelmeli ve bu nedenler karşımıza iç içe girmiş olarak çıkabilir. Yangın olaylarında bunların her birinin hukuki değeri vardır. Yangına neyin sebep olduğu ortaya konulmalıdır. En önemlisi de sabotaj ve kundaklama boyutunu ortaya koymak gerekir. Sorumlular ve sorumluluk derecesi belirlenmesi hukuki süreçte önemlidir.

Yangın olay yeri; yanmaya bağlı olarak yangın yerinde, bağlantılarında yangın iz, eser delillerinin bulunacağı yerlerdir.

1. KUNDAKÇILIK

Kundakçılık; kasten veya kötü niyetle zarar vermek için bilerek taşınır veya taşınmaz malı ateşe vererek yangın çıkarmadır.

Kundakçı; belli kazanımlar (intikam, cezalandırma, politik-maddi çıkar…) elde etmek amacıyla bir ürünü, yapıyı ya da aracı yakan kişidir.

Şahıslar amaçlarına ulaşmak için bu yola başvurmaktalar. Sonuç alacak şekilde olayı planlayarak, tahmin ederek çıkarmaktadırlar.

Kundaklama çok farklı nedenlere dayanmakta: Tefecilik, haraç gibi organize suçların gizlenmesi; sigorta dolandırıcılığı, tarihi bina envanter ve modernizasyonu gibi ticari sahtekarlık; eskiden kurtulma(ev, araba), deklarasyon, kamudan yardım almayı sağlama, diğer yangınlarını bu gruba sokmak, hatta patlayıcı madde kullanarak terör olayı gibi göstererek taraf olma ve tazminat alabilmek vb.

Alibi: Yangın çıkaran şahsın olay sırasında kendisini başka yerde veya başka bir meşguliyetle olduğunu ispatlamak için yaptığı düzmece programlardır. Kendisinin veya suç ortağının ortaya çıkmasını, yangının kaza sonucu, doğal bir yangın gibi çıkmış olduğu süsünü verebilmek için aldığı tedbirlerin bütünüdür.

Kundakçı Profili: Suçlar işlendiklerinde tamamı ile şahsi bir nitelik kazanırlar. Her suç işlenişinde, onu işleyenin kişiliğine bağlı münferit ve mahsus nitelikler ortaya çıkarır. Olay yeri bulguları, olay yerinde bırakılan nesneler ve suç fiilinin uygulandığı alanda izler; suç ve faili hakkında ipuçları verebilir. İşleniş şekli, geliş-gidiş yolları, kullanılan yöntemler, fail hakkında ipuçları verir. Olay yerinde inceleme bulguları toplanırken, nasıl bir failin bu suçu işleyebileceği(beden, psikolojik), olay yerinde elde edilen nesneler kişiler hakkında bilgi verir(üzerinden düşen eşyaların markaları vb). Tüm suçlarda suçlu profili oluşturmak mümkün olduğu gibi yangın olaylarında da özellikle kundaklama(psikolojik, siyasi, maddi çıkar) olaylarında suç analizinde bu verilerin önemli bir yeri vardır.

2. YANGIN OLAYLARINA MÜDAHALE

Yangın, patlama, kimyasal madde olaylarıyla(kaza vb) her olayda olduğu gibi polis direk karşılaşmakta ve haber ulaşan ilk yer(makam) veya önlem alması için müdahale etmesi istenmektedir. Bu tür olaylarda polisin yapacağı ilk ve en önemli iş kendisinin ve vatandaşın can güvenliğini sağlamaktır. Tehlikeli bölgeye dikkatle yaklaşmalı, gerekli yardım ve görevlilerin olaya müdahale etmek üzere gelmelerini sağlamak için haber merkezi ile görüşülerek olay, olay yeri hakkında bilgi verilerek yardım ister (itfaiye, ambulans, kurtarıcı vb.) (Polisin El Kitabı s. 60).

Olay mahalline kurtarıcı itfaiye araçlarının girebilmesi için yol açık tutulur, olay yerinin çevresi insandan arındırılır.

Olay yerine gelen zabıta, itfaiye, kurtarıcı, araştırma görevlilerinin yetkileri ölçüsünde olayla ilgilenmeleri sağlanır.

Yangın olan kapalı yere girmek gerekiyorsa kapı kolu vb. yerler sıcak olabilir, içeride yangın olabilir, kapının veya pencerenin açılmasıyla ani patlama olabilir(ortamın havayla teması sebebiyle). Bu nedenle yanlarda durulmalı, emekleyerek girilmeli ki ısı ve dumanın tesiri az olsun.

Olay yerinde o anla ilgili, kapı-pencere gibi dışa açılan yerleri kontrol edip durumları, çevrede bulunan otoların plakaları not alınmalıdır. Bu kayıtlar sonraki soruşturmalarda olayı anlatmaya faydalı olacaktır.

Olay yerinde toplanan kalabalık dikkatlice incelenmelidir. Eğer yangın kundaklama (sabotaj) ile çıkmış ise fail genellikle olay yeri yakınlarında bulunur (ALİBİ). Aşırı heyecanlı, yardım edici tavrı dikkat çeker. Özellikle itfaiyecilere aşırı yardım etme isteği ve olayın seyrini ve sonucunu merak etme isteğini fark ederek dikkate alınarak sorgulanmalıdır. Mal sahibi olduğu halde ilgisiz vb davranışlar dikkatle incelenmeli ve kayıt altına alınmalı(fotoğraf, kamera, not). Kundakçıların çoğunlukla olay yerini gözlemlemekte olduğu tespit edilmiştir(yangın faili profili).

Olayla ilgisi olan, olabilecek tanık ve sanıklar gözlem altında tutularak soruşturma ekiplerine teslim edilmelidir.

Yangın Başlangıcında İlk Gözlemler ve Bilgiler

·       Çağrı, alarm vasıtasıyla geldiyse alarmın tarihi ve zamanı, yangını haber veren ve bulan kişinin kimliği ve yangın hakkında söyledikleri not edilmelidir. Bu notlar itfaiye raporunda yer alacaktır. Ancak bazı bilgilerin karşılaştırılmasında yarar vardır(ihbarın nereye yapıldığı soruşturmada önemlidir). İhbarın yapıldığı birimlerin(155, 156, 110, 112 vb kayıtları) kayıtları soruşturmada gözden geçirilmelidir. Haber veren veya bulan, görevli olanın açık kimliği kayıt edilmelidir. Bu bilgiler soruşturmada, raporların(itfaiye, kolluk) karşılaştırma yapmak ve bilgi almak için görüşülür.

·       Hava şartlarının binada bulunanlara uygunluğu, örneğin hava dışarıda soğuk ise pencerelerin kapalı olması tahmin edilmeli. Olay yeri, sisli, buzlu, çok karlı, sel veya yıldırım gibi doğal şartlardan etkilenmiş mi? Kundakçılar sık sık itfaiyenin olay yerine ulaşmasını geciktirmek için doğal şartların oluştuğu zamanı beklerler. Olay yerine geliş zamanı ve hava durumu kaydedilmeli. Nem, sıcaklık rüzgar kaydedilmeli. Olay yeri hava durumu kaydının alınması faydalıdır. Doğal ve sonradan oluşumlar buzlanma vb. not edilmeli çünkü meteoroloji raporlarında bölgesel (lokal) değişimler olabilir.

·       Rüzgarın yönü ve şiddeti yangının yayılmasının doğal yolunu belirlemek için yardımcı olacaktır. Bununla birlikte itfaiye ekibinin yangın mahalline ulaşmasını engelleyici unsurların varlığını örneğin, yola çift taraflı park edilmiş vasıtalar, kesilmiş ağaçlar, barikatlar, çöp konteynırlarının bulunması. Bunlar genel olarak yangının olağan dışı olduğunu göstergesidir.

·       Varış zamanı ve yangının ne tür bir yangın olduğu: Burada önemli olan yangını haberdar edenle bizim karşılaştıklarımızın örtüşmesidir. Örneğin; ihbar zamanıyla varış zamanı arasındaki fark az ancak yangın bu sürede çok hızlı büyüdüyse bu hızlandırıcıların varlığının işareti olabilir.

·       Pencereler ve kapıların kapalı/açık olması, kırılma/zorlanma belirtilerinin olması. Yangından önce zorla giriş işaretleri var mı? Örneğin; hırsızlık, cinayet vakalarında olay yeri kanıtlarını yok etmek için yangın çıkardıklarında bu faktörler yangını çıkaranın kimliğini belirlemede yardımcı olabilir(önceki suç arşiv kayıtları, suç profili).

·       Duman yoğunluğu ve rengi yanan malzeme hakkında bilgi verir, bunlardan olay yeri hakkında ön bilgi edinilmiş olur. Bilinen bilgiler ile bilinmeyen olay yeri içeriği hakkında bilgi edinilir. Duman rengi, yangınla mücadele eden ekipler için yanan malzemenin ilk ipuçlarıdır, ancak kesin bir veri değildir(mekan ve araçlarda kullanılan bir çok malzemenin plastik karışımı yani petrol ürünleri katılarak yapılması sebebiyle).

·       Alevlerin rengi ve yoğunluğu not alınmalı. Fotoğraf, kamera vb. ile tespit edilen görüntüler ısı dağılımı hakkında bilgi verir. Bulunan yanan maddenin oluşturacağı ısı ile görünen alev farklılığı hızlandırıcı kullanıldığını gösterir. Alev renkleri, çeşitli ısı dağılımlarına ayrılabilir ve bu yangın şiddetini belirlemekte itfaiye ekibi için diğer bir ipucu sayılabilir.

·       Özellikle kapalı alan olaylarda giriş yerlerinde zorlama belirtilerine ve buralarda bulunan alet ve malzemelere dikkat edilmelidir(açık kapı pencerede dayalı merdiven bulunması). Tutuşturucu olarak kullanılan; kibrit, çakmak ve hızlandırıcı olarak kullanılan benzin, gazyağı vb. artık ve izlerine dikkat edilmelidir.

·       Hidrokarbon detektörü olay yeri alanlarında, ilgili olabilecek eşya ve şüpheliler etrafında gezdirilerek tepkiler ve tavırlar not edilmeli. Şüpheli yer/eşya/şahıslardan svap alınmalı.

·       Olay yerini ve bağlantılarını kullananlar hakkında bilgiler toplanmalı. Bu bilgileri; kullananlardan, komşular, sigorta şirketinden, muhtarlık, belediye kayıtlarından, vb. elde edilebilir.

Yangınla Mücadele Esnasında Dikkat Edilecekler:

Aynı anda aynı alanın farklı yerlerinde başlayan yangınlarda kasıt unsuru aranmalıdır.

·       Nadir kokular: Bazı kokuların itfaiye, polis ekipleri için bildik (tanıdık) olması beklenir. Bunlar; benzin, gaz, boya tineri, tiner, bezir yağı, mobilya cilası, kauçuk izolasyon maddesi, doğal gaz ve terebentin ihtiva eden maddeler.

·       Kasti yangın şüphesinin fazla olduğu durumlarda olay yeri çok iyi korunmalı ve incelenmelidir. Yangın sonrasında olay yerinde bulunan enkaz yığınlarının içinde olayı çözümlemeye yarayan nesneler bulmak mümkündür. Bu bulgular yangın sebebinin ortaya çıkmasına ve failin tespitine yarayabilir.

3. OLAY YERİNİN KORUNMASI

Yangın olayları çok zaman patlama, parlama ile başlar ve olay yeri genişler. Diğer adli olaylardaki koruma yöntemleri yangın olay yerinde de uygulanır. Ama yangın olaylarında olay yerinde dikkat edilmesi gerekenler diğerlerinden farklılıklar arz eder.

Yangın olay yerleri yanma ve başka suç işlenmesi ile ilgili delilleri barındırması, bozması vb bakımlardan çok farklı çeşitlilikte nesne, madde ve alanlardan oluşmaktadır. Bu nedenle olay yerine gelen görevliler burada, herhangi bir yerde delil olabilecek iz ve bulguların bulunabileceğini farz etmeli ve buna göre koruma tedbirleri alınmalıdır.

Delillerin toplanması işlemine başlamadan önce olay yerinin güvenli şekilde korunması gereklidir. Soruşturmacı ve uzman personel için olay yerinin, olaydan sonraki hali çok önemlidir. Nesnelerin alınması, değiştirilmesi, dışarıdan konulması vb. olay yerinde sonradan meydana gelen değişimler suç-fail-alan arasındaki ilişkinin kurulmasını olumsuz yönde etkileyeceğinden olay yerinin orijinal halinin korunması çok önemlidir.

Yangın olayının türü ve olay yerinin özelliklerine bağlı olarak uygulanacak olan koruma tedbirleri de farklılık arz ederler. Özellikle olay yerinin mekan olarak farklılığı ve aynı olayda farklı suçların işlenmiş olabileceği, mekanın genişliği koruma tedbirlerinin alınmasını gerektirir. Olay yeri olarak karşımıza; açık, kapalı, ıslak alanlar çıkmakta. Bunların koruma sistemleri içerisinde güvenlikleri sağlanır.

Yangın olay yerinin korunması için olay yeri sınırlarının iyi tespit edilerek korunmasının sağlanması gerekmektedir. Olay yeri sadece suçun işlendiği yerle sınırlı olarak düşünülmemelidir. Olayın geçtiği(suçun işlendiği), olay yerinin yakın çevresi ve olay yerinin geniş çevresinin korunması gerekmektedir.

Yangın olay yerinin korunmasında, olay yerinde görev alan, inceleme yapan tüm birim ve kişilerin hassas olması gerekmektedir. Müdahale edilen olay yerlerine itfaiye birimleri dikkat etmelidir. Müdahale, soğutma aşamalarında fark edilen nesne ve değişimler kayıt edilmeli ve not alınmalıdır. Olayın öğrenilmesi ile koruma tedbiri alan ilk ekip/mıntıka ekibi korumada hassas davranmalıdır. Olay yeri inceleme uzmanları ve diğer uzmanlar korumaya aynı hassasiyeti göstermelidir. İnceleme yaparken olay yerinin bozulduğu durumlarla karşılaşılmaktadır. Soruşturma görevlileri bu tür(yangın) olay yerlerinde pek soruşturma yapmaz genelde alan dışında ilgilileri dinler. Alan içerisinde yaptıkları soruşturma ve incelemelerde olay yerinin korunmasına yardımcı olmaları beklenir.

Olay yerinin korunma süresi; olay yerinde her türlü cisim, madde ve alan tespit edilip incelemenin sonuna kadar korunmalıdır. Gece incelenen olay yeri gündüz tekrar incelenmesi için korunur. İlgili alan, uzmanların(laboratuar) incelemesi gerektiği durumda bu işlem yapılancıya kadar korunur. İmkan dahilinde olay yeri yeni gelişmelerde tekrar incelenmek için korunabilir, yer gösterme, keşif vb aşamalarında.

Olay yerinin dış alanını korumak zordur ama delil etmek için incelenmesi ve korunması gerekir. Geniş alana yayılır, özellikle söndürme aşamasında bir çok malzeme olay yerinin geniş alanını oluşturur.

Yangın olay yeri incelemesi uzun zaman alır. Bazı durumlarda ilgili alan uzmanlarının olay yerini incelemesi gerekir. Bunların olay yerine gelmesi zamanına kadar olay yerinin korunması gerekir. Bu aşamada olay yerinde hiçbir değişiklik yapılmamalıdır.

Bazı durumlarda olay yerinin ilgili sigorta, kasko, merkez müessese tarafından görülmesi gerekebilir. Bu durumda adli işlemler tamamlanmış olsa da taraflarca korumaya devam edilir.

·       Yer gösterme ve mahkeme aşamasına kadar bozulmama imkanı olan yerler bu aşamada olayı canlandırmaya katkısı şüphesizdir.

Bu alanlarda bilirkişi, kriminal inceleme, uzman görüşü hizmeti verilmektedir.

Bilirkisiraporlari.com da yayınlamakta olan her makale kurucu bilirkişilerimiz tarafından yazılmış olup yayınlanmış eserlerden oluşmaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası kapsamında korunmaktadır. İzinsiz kopyalanması yasaktır.