Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Maddi ve manevi tazminat davası, ayrı ayrı incelendiğinde, benzer durumlar neticesinde farklı amaca yönelik oluşturulan davalar olduğu söylenebilir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nedir?

Maddi tazminat davası, davacının maruz kaldığı yahut bırakıldığı, hukuka aykırı herhangi bir işlem veya eylemin neden olduğu maddi zararın veya bireyde yaratmış olduğu maddi eksilmenin giderilmesi amacını güder.

Manevi tazminat davası ise benzer eylem ve işlemler sonucunda meydana gelen, kişinin yaşadığı olumsuz hislerin (üzüntü, elem, yıpranma vb.) kişi üzerinde yarattığı manevi etkilerin giderilmesi esasına dayanır. Bu davanın açılmasına neden olacak her türlü unsur, davacının üzerinde hem maddi hem de manevi yıpranmalar oluşturacağından, iki davanın eş zamanlı olarak açılabilir. Ayrı ayrı da açılabilen bu davaların ticari nitelikte olmayanları asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Bu hususta davacının talep ettiği tazminat miktarı asliye hukuk mahkemelerinde açılması durumunu etkilememektedir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davalarının Açılma Nedenleri

Bu davalar kişinin haksız bir nedenle maruz kaldığı veya bırakıldığı, maddi ve manevi zararın giderilmesini ön gören her durumda açılabilir. Birçok farklı hukuki gerekçeye bağlı tutularak bireyin mağduriyetinin giderilmesi amacını taşıyan bu davalar, genel itibariyle haksız fiil veya sözleşmeye aykırılık nedenlerince açılmaktadır. En sık karşılaşılan maddi ve manevi tazminat davaları şunlardır;

Sözleşme ihlali sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Boşanma davası ile beraber açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Bireye karşı hukuka aykırı bir eylem yapılması, suç işlenmesi neticesinde açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Tıbbi malpraktis yani hatalı doktor uygulamaları nedeniyle açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Telif haklarının ihlali, izinsiz ve sözleşmesiz kişiye ait içeriğin kullanılması sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları
İşverenin işçi üzerindeki tedbirsizliği ve yetersiz iş güvenliğinin sağlanması neticesinde iş kazası sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Trafik kazaları için açılan maddi ve manevi tazminat davaları
Kişilik haklarına sosyal medya üzerinden yahut yazılı, görsel medya üzerinden yapılan bir saldırı sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları,

günümüzde en sık karşılaştığımız bahsi geçen türde davaların açılma nedenleridir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Kimler Tarafından Açılabilir?

Bu davalar daha önce de belirtildiği gibi, haksız bir nedenle bireyin kendi üzerinde maddi ve manevi eksilmeyi tespit etmesi durumunda açılabilir.

Boşanma sonucu eşler tarafından,
iş veya trafik kazası sonucu mağdur birey tarafından,
kişiler arasındaki sözleşmenin tek taraflı ihlali durumunda karşı taraftan ve daha birçok hukuka aykırı fiil neticesinde bu davalar açılabilir.

Lakin değinilmesi gereken bir diğer husus da hukuka aykırı bir fiil, uygulandığı kişinin ölümüyle sonuçlanırsa bireyin yakınları da destekten yoksun kalma nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Kişinin eşi, çocukları, anne ve babası ve kendisine destekte bulunduğunu ispat eden herkes davacı olabilir.

Kişinin ölümünden olumsuz duygular sonucu manevi olarak etkilenen birinci derece yakınlar, ayrıca manevi tazminat davası açabilir. Bu hak, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile tanınmıştır.

Manevi tazminat

MADDE 56- Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.

Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.

Ayrıca kişinin bir kaza veya hukuka aykırı herhangi bir eylem sonucu yaralanmasında, yakın çevresinin manevi tazminat davası açmakta hakkı vardır. Bu durum kişinin hafif yaralanmalarında geçerli olmasa da, özellikle uzuv kaybı veya uzvun işlevinde bir kayıp görülmesi durumunda geçerlidir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi

Tazminat davasında kişinin maruz kaldığı fiil suç niteliğinde ise kanunlarda daha az zamanaşımı süresi öngörülse dahi, ceza kanununda suç için öngörülen dava zamanaşımı süresince tazminat davası açılabilir.

Ceza kanununda temel dava zamanaşımı süresinin geçmesine rağmen ceza davası devam ediyorsa uzamış dava zamanaşımı süresi devreye girer. Bu durumda ceza davası devam ettiği sürece kişiye tazminat davası açılabilir. Tazminat davaları haksiz fiil nedeniyle açılacaksadava zamanaşımı süresi fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, fiil ve fail daha geç öğrenilse bile her halükarda 10 yıl olarak belirlenmiştir.

Bu konuda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 72/1’deki genel zamanaşımı süreleri uygulanır.

MADDE 72- Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.

Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir.

İşlenen fiil suç teşkil ediyorsa ceza hukuku zamanaşımı süresi esas alınır. Boşanma davalarında bu durum boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık bir süreç içerisinde gerçekleşmelidir. Boşanma davasıyla beraber maddi ve manevi tazminat davasının da açılabileceği gibi, ayrı bir şekilde açmak isteyen taraflar bu işlemi 1 yıl içerisinde gerçekleştirmelidir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanun madde 178:

Madde 178- Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Borçlar Kanunu madde 146 tarafından belirtildiği gibi sözleşmenin ihlali sebebiyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarının zamanaşımı süresi 10 yıldır. Trafik kazalarında hukuki süreç Karayolları Trafik Kanunu çerçevesinde ayrıca düzenlenmiştir. Haksız fiil olarak sayılan trafik kazasında, yine haksız fiillerde uygulanan işlem gibi, fiil ve failin belirlenmesi ile 2 yıl, daha geç öğrenilse dahi 10 yıl içinde tazminat davası açılabilir. Ancak trafik kazası sonucu ölüm veya yaralanma gerçekleşmişse dava zamanaşımı süresi ceza kanununun ilkelerine göre belirlenir.

Tazminat davaları yetkili ve görevli mahkeme birden fazla davacı tarafından açılıyorsa, herhangi bir davacının merkezindeki adliyede açılabilir. Tek kişi ise davalının ikametgahında, davalı tüzel kişi ise tüzel kişinin merkezinin bulunduğu konumdaki asliye hukuk mahkemelerinde açılır.

Maddi ve manevi tazminat davasının açılmasında davacı kişi, bazı hukuki koşulları sağlamalıdır. Kişinin yaşamının, sağlığının, vücut bütünlüğünün, ruh bütünlüğünün ve kişinin elem, üzüntü duymasına yol açan diğer fiziki, sosyal ve duygusal değerlerinin etkilenmesi durumunda kişi davacı olabilir. Bu koşullardan herhangi birini bünyesinde bulunduran kişi dava açabilir.

Manevi Tazminatın Hesaplanması

Manevi tazminat hesaplaması kişinin somut durumunun özellikleri, tarafların mali durumları, olay tarihi itibariyle paranın satın alma gücü, meydana gelen manevi zararın büyüklüğü ve tarafların olaydaki kusurdaki ağırlıkları göz önünde bulundurulmaktadır. Daha önce rastlanılan örnek davalar ve verilen kararlar ele alındığında ortalama tazminat avukatlar tarafından öngörülebilmektedir.

Maddi Tazminatın Hesaplanması

Doğrudan uğranılan maddi zarar, eğer varsa maluliyet oranı ve tarafların kusur oranı kıstasları düşünülerek maddi tazminat hesaplaması yapılır. Yine bu hususlar neticesinde örnek olabilecek birçok davanın bulunması, avukatlar tarafından tazminatın pratik bir biçimde hesaplanmasını sağlamaktadır.

Maddi ve Manevi Tazminat Dava Süresi Ne Kadardır?

Tazminat davaları mahkemelerce birçok aşamadan oluşur ve her aşama mağduriyetin maksimum seviyede giderilmesini esas aldığından bariz durumlar haricinde derin incelemeler yapılabilir. Bu süreç tarafların iddialarını ileri sürmesiyle başlar, tanıkların dinlemesi, maluliyet oranının tespit edilmesi, kusur tespiti ve maddi zararın hesaplanması aşamalarıyla devam eder.

Bilirkişi tarafından yapılan bu tespit ve değerlendirmelere tarafların itiraz hakkı saklıdır. İtiraz eden tarafların açıklamaları mahkeme tarafından değerlendirmeye alınır. İtiraz yerinde bulunursa bilirkişi nezdinde tekrar incelenir. Tüm bu süreç davanın uzunluğunu belirleyen faktörleri barındırır. Örnek davalar düşünüldüğünde, yine davacının dava sebebinin avukatlar tarafından incelenmesi gerekse de, maddi ve manevi tazminat davası, ortalama bir buçuk ila iki yıl arasında sürüyor denilebilir.