1. OLAY YERİNDE GÖREVLİLER

Suç soruşturmasının en önemli bölümlerinden birisi olay yeri inceleme ve delil toplama sürecidir. Özellikle suç işlenirken mağdur-sanık-alan mücadelesinin olduğu olaylarda (tecavüz, öldürme, şiddet, hırsızlık vb.) bunlar arasında etkileşim vardır. Olay yerinde çeşitli nesneler fiziksel çevresi ile temas eder. Her temas da olay yerinde bir iz bırakır.

Olayın, suçun öğrenilmesi ile olay yeri birçok görevlinin, meraklıların, basın mensuplarının, hırsızlık-yağma yapmak isteyenlerin, suç sanık ve mağdur yakınlarının akınına uğrar. Olay yeri korunurken burada yapılması gereken işlemler vardır. Olaya ve olay yerine özgü görevliler bulunur. Bunların bir sistematik içinde görevlerinin yapması ve ilgisiz kişilerin olay yerini olumsuz etkilenmemesi için önlemlerin alınması gerekir.

Şekil; Suç soruşturmasında görev alan personel

Suç analizinin en önemli işlemleri olay yerinde yapılması gerekir. Olay yerinde konusu ile ilgili bir çok birim görev alır. Burada yapılacak işlemler koordineli, sistemli ve bir plan dahilinde yapılması gereklidir. Bunun için aşağıdaki tabloyu açalım;

Olay yerlerinde bulunan bu bulgulardan başarılı sonuçlar elde etmek için olay yerinde idare ve yönlendirmenin çok iyi yapılması gerekir.

Olay haber alındığında, özellikle büyük olaylarda birçok kişi merakından, mağdur ve yakınları, fail ve yakınları, basın, ilk yardım ekipleri(sağlık, arıza, itfaiye, gaz, su) olay yerine gelir. Bu gibi durumlarda, her birimin kendi açısından bilgi almak istemesi, ilk yardım hizmeti verme telaşı içinde olmaları, olay ve olay yeri ile ilgili önemli hususların göz ardı edilmesine neden olarak olay yerinde koordinasyon eksikliğine sebebiyet verebilir.

1.1. Soruşturma Sorumlusu

Olayın türüne göre görev kapsamına giren birimin üst amiri, olay yerinin araştırılmasıyla görevlendirilen üst amir veya bu birim amirlerinin üstü (görev alanından sorumlu il emniyet müdür yardımcısı) soruşturma sorumlusu olarak görev yapabilir.

Soruşturmayı yönetmek ve görev dağılımını yapmak, olayla ilgili ekiplerin kendi aralarında ve diğer birimlerle işbirliğini ve koordinasyonunu sağlamak, soruşturma sorumlusunun en önemli görevlerindendir. Sorumlu olay yerinde işlemler tamamen bitinceye kadar olay yerinden ayrılmamalıdır[1].

1.2. İlk Ekip

Olay yerlerinin korunmasından tüm polis/özel güvenlik[2] birimleri sorumludur. Olay yerine genellikle ilk ekip olarak en yakın polis ekibi/özel güvenlik intikal eder. Bu ekip/kişi; karakolda çalışan personelden, şubelerde çalışan organize, terör, narkotik, kaçakçılık, çevik ve trafik ekibine kadar çok çeşitli birimlerdeki polis ekipleri olabilir. Özel güvenlik sistemi olan yerlerde nokta, devriye vb. görevleri yapan ÖGG olay yerlerine en önce intikal etmektedir.

Olay yerine ilk olarak intikal eden veya hemen gelip olaya el koyan ekip veya görevli kişidir. Karakol, çevik kuvvet, trafik, asayiş, ÖGG diğer ekip ve polisler ilk ekip konumunda olaya müdahale edebilirler. İlk ekip olarak olay yerine giden personel, olaylar ve olay yeri ile ilgili yapılması gerekenleri iyi bilmeli ve pratik çözümler getirebilmelidir.

Olay yerinde gerekli ilk önlemleri almak, olay yeri ve delilleri korumak, daha sonra gelen ekiplere bilgi vermek ve daha önceki bölümde belirtilen görevleri yerine getirmek olay yerine ilk intikal eden ekibin görevlerindendir.

1.3. Soruşturma Ekibi

Soruşturma ekibi; bir suç işlendikten sonra Cumhuriyet Savcısı adına olayı araştırıp, soruşturup aydınlatmakla görevli ekiptir. Soruşturma ekipleri suçun türüne göre karakol, terör, narkotik, hırsızlık, cinayet vb. birimlere ait ekiplerdir.

Olayın türüne göre görev kapsamına giren suçlarda soruşturmayı yürüten ekiptir. Mağdur, tanık, müşteki ve şüphelilerden gerekli olan azami bilgileri elde etmek, suçu ve suçluyu tespit etmek, suçluyu araştırmak ve yakalamak, olay yeri inceleme ekibinin ve uzmanının çalışmalarına yardımcı olmak ve daha önce belirtilen diğer vazifeleri yapmak soruşturma ekibinin görevleri arasındadır.

Özel Güvenlik Personeli soruşturma birimlerine faydalı bilgiler verir. Olay yeri, suç bölge ve safhalarını en iyi bilendir, olaya şahit olmuştur veya olaya tanık olanlarla ilk temas kuran odur. Olayla ilgili ilk bilgiler ona intikal etmiştir. Bu bilgiler eksiksiz soruşturma birimine aktarılması olayın aydınlatılması ve delillendirilmesinde önemlidir[3].

1.4. Olay Yeri İnceleme Ekibi

Olay yeri incelemesi konusunda uzman personelden oluşan ekiptir. Olay yerinin incelenmesini ve araştırmasını yapmak, soruşturma ekibi ve uzman birimlerle bilgi alış verişinde bulunmak, delilleri tespit etmek, toplamak ve muhafaza etmek, ön değerlendirmelerini yapmak ve ilgili yerlere göndermek olay yeri inceleme ekibinin görevleri arasındadır.

Olay yeri inceleme ekibi özel güvenlik personelinden olayın gelişimi ve gidişatı hakkında bilgi almalıdır. Olay yerinin olay önceki, sonraki ve olay yerine gelen girenlerle oluşun değişimlerin bilinmesi olay yerini incelemede ve değerlendirmede önemlidir.

Olay yeri inceleme uzman ekip; ilk ekip ve soruşturma ekibinden ön bilgiler alarak olayın geçtiği yeri, yakın çevresini ve geniş çevresini tekrar gözden geçirerek koruma alanlarını yeniden belirler.

Olay yerine gelen uzman ekip hem dış hem iç korumayı sağlamakla görevlidir. Olay yerinin genişletilmesine veya daraltılmasına karar verir. Olay yerinin korunmasını sağlar ve korunduğundan emin olduktan sonra çalışmasına başlar. Daha önce korunmaya alındığı söylense bile, koruma tedbirlerinin yeterli olup olmadığı uzman ekip tarafından kontrol edilerek o ana kadar olay yerinin ne ölçüde korunduğu tespit edilmelidir.

Uzman personel olay yerine ne tür müdahaleler yapıldığını ve değişim olup olmadığını olay yerinin emniyetli korunup korunmadığını araştırır ve raporunda belirtir.

1.5. Uzman Personel

Olay yerinin bilimsel ve teknik incelemesini yaparken yararlanılabilecek parmak izi, patlayıcı madde, kimya, biyoloji, balistik ve adli tıp ile ilgili uzman personeldir.

Gerektiğinde ilgili uzmanlık konularına ilişkin olarak olay yeri incelemesini yapmak, delilleri tespit etmek, toplamak ve muhafaza etmek, delillerin ön değerlendirmesini, gerekirse esas değerlendirmesini yapmak ve olay yeri inceleme ekibine ilgili konularda danışmanlık yapmak uzman personelin görevleri arasındadır.

Özel güvenlik personelinden olayın gelişimi ve gidişatı hakkında bilgi almalıdır.

1.6. Alan Uzmanları

Polis suç analizinde öyle suç komplikasyonları ile karşılar ki yukarıda ve aşağıda saydığımız sistemler cevap veremez. Bu durumda konuların alan uzmanlarının devreye sokulması gerekir. Örneğin yolsuzluk ve banka operasyonlarında polise ve adliyeye en çok yardımcı olacak olan mali, bankacılık, bilgi işlem uzmanlarıdır. İmar Bankası-Uzanlar (2005) olayında uzmanların olayın araştırılması ve soruşturulmasında aydınlatılmasına görev almaları vb. Bu uzmanlar özel güvenlik personelinden olayın gelişimi ve gidişatı hakkında bilgi almalıdır.

Suç analizi olay yeri incelemekle sınırlı kalmaz. Özellikle olayın önceki ve sonraki zamanları elde edilen bulguları inceleyip araştırmak gerekir. Mağdur-fail-olay yeri bağlantısını kurmak için kompleks bir çalışma yapmak gerekir.

Olay yeri incelemesinin, gözlemlenmesinin ve değerlendirilmesinin en önemli amacı; mağdur-olay yeri-fail arasındaki üçgeni kuracak maddi delilleri ortaya çıkarmaktır. Bu dinamik bölgedeki ilişkilerin sağlanması suç analizini etkiler.

1.7. Diğer Görevliler

Olaya ve olay yerine özgü görev alan ekiplerdir. İtfaiye, ilkyardım ve müdahale, her türlü arıza ekipleri (su, elektrik, doğalgaz, vb. ekip ve görevliler). Bunların her birinin olay yerinde belirli görevleri olması mümkündür.

Bu görevlilerle ilgili bilgiler kitabın diğer ders konularında anlatılmıştır (İlkyardım, yangın vb.)