TÜRKİYEDE BİLİRKİŞİ  HİZMETİ VERME YETKİSİ OLAN KURUM ve KURULUŞLAR

Delillerin değerlendirilmesi önemlidir. Sistem birbirini tamamlar ve bütünler halde olmalıdır. Olay yerinde elde edilen bulgular ham haldedir. Bunların birçoğu işlem gördükten sonra suç analizinde kullanılabilir. Ceza adalet sisteminde iddianın ispatı canlı, cansız, yazılı, sözlü, görüntülü, görüntüsüz deliller istenmekte ve aranmaktadır. Gelişen teknolojiler ve veriler her alanın kriminal (suç) analizinde kullanmasına imkân vermektedir. Suç/suçlu analizine yarayan tüm bu bilgiler delil olarak kabul edilmekte. Suç sonrası elde edilen bulguların birçoğu teknik, laboratuar, yorumlama, analizi yapılması ile yargılamada suçu aydınlatma özelliği kazanır.

Olay yerinin araştırılıp delillerin toplanmasından sonra en önemli aşamalardan biri de delillerin olayı aydınlatmaya yardım edecek şekilde incelenmesidir. Ülkemizde bu incelemeleri yapan ve adli uzman incelemesi raporu düzenleyen ve bilirkişilik yapan Emniyet Teşkilatı ve adli birimler ile ilişkili kurumlar;

Tıp ile ilgili Adli Tıp Kurumu ve ilgili üniversiteler.

Kriminal inceleme yapan kriminal laboratuarlar (Polis ve jandarma)

Olay yeri incelemesi yapan yerel birimler laboratuarı ve arşivleri

Uzmanlık alanı ile ilgili kurumlar; üniversiteler, Hıfzısıhha Enstitüsü, Makine Kimya Endüstri Kurumu, İtfaiye Birimleri, Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türk Standartları Enstitüsü, Merkez Bankası gibi kurumlarda da yapılmaktadır.

Kriminal laboratuarlar doğrudan adli konular üzerinde çalışma yapacak şekilde düzenlenmişlerdir. Ülkemizde Polis ve Jandarma Kriminal Laboratuarları kriminal olaylarda çalışma yapmaktadır. Adli Tıp Kurumu Laboratuarları ise ölüme bağlı olguların araştırılmasında söz sahibidir.

Özel laboratuarlardan hizmet satın alınması mümkündür. Ülke içindeki uzman ve laboratuarlardan hizmet alınamaması durumunda yurt dışı resmi ve özel birimlerden hizmet alınması mümkündür.

Bu Laboratuarların yaptıkları işler, yöntem ve teknikleri aynıdır. Uzmanlık alanları birbirine yakındır. Polis Kriminal Laboratuarları iş hacminin yoğunluğundan dolayı tecrübe ve arşiv bilgileri bakımından öncü konumdadır. Bu acıdan delil inceleme ve değerlendirmede Kriminal Polis Laboratuarı anlatılacaktır. Diğer Kriminal Laboratuarların bölümleri ve işlerlikleri de benzerdir.

3.1. Adli Tıp Kurumu Ve Teşkilatı

Adli Tıp Kurumu’nun görevi, mahkemeler ile hâkimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen adli tıp ile ilgili konularda bilimsel ve teknik görüşlerini bildirmektir. Kurum, kendisinden istenen konularda resmi bilirkişilik yapmakla mükelleftir.

Adli tıp bu bilirkişilik hizmetlerinin içinde en yaygın olarak bilinen çalışma alanlarından birisidir ve hukuk ile tıp uygulamalarının kesiştiği bir alandır.

Adli tıp dendiğinde ilk akla gelen otopsi olmakla birlikte, otopsi adli tıbbın uygulama alanlarının yalnızca bir bölümünü oluşturmaktadır. Bununla birlikte insan (canlı, yaralı, ölü) incelemesi yapılmaktadır. Adli bilimler şemsiyesinin çalışma mekanizmasında adli tıbbın önemli bir yeri ve işlevi bulunmaktadır. Parçaları bir araya getirerek, uyum içinde çalışmayı sağlayan bir düzenek gibi tanımlanabilir.

Merkez teşkilatı; Genel işlemler ve idari işlemlerin yanı sıra İstanbul merkez olmak üzere 17 Adli Tıp Şube Müdürlüğü,

Taşra teşkilatı; Adli Tıp Grup Başkanlıkları; Ankara, Antalya, Bursa, İzmir, Malatya, Trabzon, Adana ve diğer illerde Adli tıp Şube Müdürlükleri olarak teşkilatlanmıştır. Ancak daha çok tıp fakültesi olan yerlerde aktif olduğu görülmektedir.

Taşrada yapılanmasının yetersiz olması ve merkez olarak İstanbul’da bulunması delillerin değerlendirilmesinde sıkıntılara neden olmaktadır ve ceza adalet sistemine olumsuz etkileri bulunmaktadır. İHM kararlarında otopsi vb. işlemlerin yapılmadığı, usulüne uygun yapılmadığından Türkiye ceza almaktadır. Pratisyen, acemi hekimler otopsi yapmakta savcı ve kolluk yönlendirmektedir. Tıp fakültesi bulunan yerlerde bu sıkıntılar atlatılmaktadır.

Detaylı adli olguların incelenmesi İstanbul merkezde yapılmaktadır. Bu incelemelerin çok zaman almasına neden olmaktadır. Soruşturmanın ve ceza adalet sisteminin zamanla sınırlı olduğu düşünülürse sistemi temelinden etkilemektedir. Özellikle yaralama, ölüm ve otopsi konularında uzmandır.

Merkezde hizmet, ihtisas daireleri ve ihtisas kurullarının çalışmaları ile yürütülmektedir.

İhtisas Daireleri

Morg İhtisas Dairesi; otopsi, kemik ve organ incelemeleri

Fizik İncelemeler İhtisas Dairesi; yazılı belge, silah vb incelemeler

Kimyasal Tahliller İhtisas Dairesi; ilaç, zehir, madde incelemeleri

Biyoloji İhtisas Dairesi; doku, leke vb incelemeler, kimliklendirme, babalık araştırmaları

Gözlem İhtisas Dairesi; hukuki sorumluluk, ceza sorumluluğu gibi adli psikiyatrik muayeneler

Trafik İhtisas Dairesi; trafik kazalarında kusur vb incelemeler

İhtisas Kurulları

1. İhtisas Kurulu; ölümlü olaylar

2. İhtisas Kurulu; yaralanmalar

3. İhtisas Kurulu; kaza yaralanmaları, maluliyet, doktor hataları

4. İhtisas Kurulu; ceza sorumluluğu, hukuki sorumluluk vb

5. İhtisas Kurulu; zehirlenmeler, babalık değerlendirmeleri vb

6. İhtisas Kurulu; cinsel Suçlar, küçük yaştaki suçlar

görevleri üstlenmektedir.

Geniş bilgi için Adli Tıp Kurumu Kanunu ve ilgili mevzuatlara bakınız.

3.2. Kriminal Polis Laboratuarlar

Polis yerel birimlerince ve diğer kurumlarca bir meselenin tetkiki, adli olayın çözümü için bilimsel araştırma ve inceleme yaparak bunu adli olgularla birleştiren kurumların başında Kriminal Polis Laboratuarları gelir. Kriminal Polis Laboratuarlarının görevi; adli, idari, siyasi soruşturmalar sırasında elde edilen maddi delillerin, bilimsel usullerle incelenmesi ve değerlendirilmesi suretiyle, suç ve suçlunun tespit ve ispatında teknik hizmet yürüterek güvenlik kuvvetlerine ve adli mercilere yardımcı bir birim olarak hizmet yapar.

Birçok olayda, suçların başarılı olarak soruşturulması ve takibatının yapılması; suça ilişkin delillerin olay yerinden toplanmasını, muhafaza edilmesini ve delillerin laboratuar analizlerinin yapılmasını gerektirir. Delillerin laboratuar incelemesinin yapılması, kişinin suçlu ya da masum olduğunun ortaya çıkarılmasında hayati önem taşımaktadır.

Laboratuar uzmanlık bölümlerinin yetki ve sınırları sahasına giren konularda;

Emniyet Genel Müdürlüğü, İl Emniyet Müdürlükleri ve bunların alt birimleri (ilçe, şube), adli, idari ve askeri savcılık ve mahkemelerine, yalnızca uyuşturucu maddelere münhasır olmak üzere tüm yargı organlarına gönderilen delilleri ilmi esas ve usullerle inceler, değerlendirir, belirlenen delilleri rapor halinde talepte bulunan birime gönderir.

Kriminal Polis Laboratuarları; Merkez Daire Başkanlığı ve Bölge Laboratuarı olarak yapılanmış ve hizmet vermektedir (http://www.kpl.gov.tr).

3.2.1. KPL Daire Başkanlığı ve Bağlı KPL Müdürlükleri Bünyesinde Verilen Servisler

Balistik incelemeleri

·       Ateşli Silah İncelemesi

·       Ateşsiz Silah İncelemesi

·       Fişeklerin İncelenmesi

·       Kovan ve Kartuşların İncelemesi

·       Mermi Çekirdeklerinin İncelenmesi

·       Mermi Çekirdeği Gömleklerinin İncelenmesi

·       Mermi Çekirdeği Nüvelerinin İncelenmesi

·       Atış Artıklarının İncelenmesi

Ateşli silahlarla meydana gelmiş olaylara ait kovan ve mermi çekirdeklerini bilimsel ve deneysel metotlarla incelemek, tasnife tabi tutmak, gönderilen şüpheli silahlarla irtibatının olup-olmadığını araştırmak.

Ateşli silahların kullanıldığı, ancak kullanılan silahın/silahların ele geçirilemediği veya tespit edilemediği olaylarda, kovan ve mermi çekirdeklerini mikroskobik incelemeye tabi tutarak kaç ayrı silahtan atıldıklarını tespit etmek, bu kovan ve mermi çekirdeklerini silahı tespit edilemeyen olaylar arşivinde alıkoyarak bilahare gelecek olan silahlar ile karşılaştırılmalarını sağlamak.

Çeşitli makamlarca incelenmek üzere gönderilen bütün ateşli silahları, daha önce meydana gelmiş faili mevcut olaylara ait olan ve laboratuara intikal ederek silahı tespit edilemeyen olaylar arşivinde alıkonulmuş kovanlarla karşılaştırmak ve silahların bu olaylarda kullanılıp kullanılmadıklarını tespit etmek.

Ateşli ve ateşsiz silahların muayene ve incelemelerini yapmak, bunların mevcut kanunlarımız çerçevesinde yasak niteliğine haiz olup-olmadıklarını belirlemek.

Ateşli ve ateşsiz silahların antika olup-olmadıklarını tespit etmek.

Belge incelemeleri

·       Mürekkep İncelemeleri

·       Fulaj İzlerinin İncelenmesi

·       Şüpheli Belge İncelemeleri

·       Fotokopi Belgelerinin İncelenmesi

·       Grafik Baskıların İncelenmesi

·       Sahte Para İncelemeleri

·       Değerli Kağıt İncelemeleri

·       Çek, senet incelemesi

·       El yazısı incelemesi

·       Yanmış ve Kömürleşmiş Kağıt İncelemeleri

·       Karbon Kağıdı ve Karbom Film Şeridi İncelemeleri

·       Çek Yazıcı İncelemeleri

·       Kabartma Baskı ve Mühür İncelemeleri

·       Plastik Kaşe İncelmeleri

·       Fotoğraf Karşılaştırmaları

·       Tahrifat İncelemeleri

El yazıları ve imzaların, şüpheli kişilerden, hangisinin elinden çıktığını, makine yazılarının hangi makine ile yazıldığını tespit etmek.

Sahte para, pasaport, hüviyet cüzdanı, şoför ehliyetnamesi ve benzeri belgeleri fotoğraf, soğuk damga, mühür, kaşe izleri yönünden inceleyip, sahte olup olmadıklarını belirlemek.

Her türlü belge üzerinde, silinti, kazıntı, karalama, ilave ve benzeri tahrifatları tespit etmek ve bu amaçla her türlü doküman örneklerini toplayarak arşivler oluşturmak.

Halen, örgütsel amaçlı suça konu el yazılarının arşivi, pasaport tanziminde kullanılan mühür kaşe izi örnekleri arşivi, giriş-çıkış kapılarında kullanılan kaşe izi örnekleri arşivi, hakiki para ve sahte para arşivi, merkez bankası yöneticileri imza örnekleri arşivi, klasik daktilo makinesi yazıları örnek arşivi tutulmaktadır.

Suça konu olan yazıların yazanının bilinmemesi nedeniyle, ileride kişilerden elde edilebilecek mukayese yazılar karşılaştırılmak üzere, arşivlenmeleri incelenmek üzere laboratuarlara intikal ettirilen yazılar (mukayese veya yazanı belli olmayan) uzman tarafından kodlanarak, kodlar bilgisayar ortamına geçirilerek önceden arşive kaydedilmiş olan yazılar ile kod bazında karşılaştırılmanın yapılması

Hudut kapılarımızdan ülkemize girmek isteyen yabancıların belgelerini kontrol etmekle görevli polis birimleri tarafından incelenmek üzere laboratuvarlara gönderilen yabancı ülke pasaportlarının incelenmesi sırasında mukayese olarak kullanılmak amacıyla, pasaportlar veya bilgisayar ortamına kaydedilmiş görüntüleri mevcut arşivle karşılaştırmak

Biyolojik incelemeler

·       Serolojik İncelemeler

·       Kan Örneklerinin Kaynağının Tespit Edilmesi (İnsan, Hayvan)

·       Biyolojik Bulgulardan (Kan, Tükrük, Meni, Kıl, Ter, Doku, Kepek, Kemik) DNA Elde Edilmesi

·       Elde edilen DNA Örneklerindeki birey Tanımlamasına İzin Veren Gen Bölgelerinin Çoğaltılması (PCR)

·       Çoğaltılan Gen Bölgelerinin Görünür Hale Getirilerek Değerlendirilmesi

Biyolojik deliller doğrudan mağdur-mekan-sanık ilişkisini inkar edilemeyecek şekilde sağladığı için önemlidir.

Vücut sıvıları (kan, meni, tükürük, ter, meni, idrar, kusmuk, burun akıntısı …), vücut kalıntıları (kıl, tırnak, gaita, doku ve kemik parçaları, kepek döküntüsü …) ve bunların bulunabileceği (izmarit, ağızlık, bardak, zarf, elbise, tarak …) gibi her türlü biyolojik numunelerin antijenik grup ve alt grup tiplerini tespit etmek, suç konusu örnekleri ile mukayeselerini yapmak, irtibatını araştırmak.

Elektroforez tekniği ile biyolojik numunelerin enzim tiplerini belirlemek, gruplamalarını yapmak.

Kan, kıl, meni, tükürük gibi biyolojik numunelerin genetik özelliklerini tespit etmek.

Uygun biyolojik numunelerden “DNA” analizleri yapmak.

Şüphelilerden alınan benzer biyolojik numunelerin genetik özelliklerini belirlemek ve suç konusu örnekleri ile mukayeselerini yaparak irtibatını araştırmak.

DNA analizleri; Günümüzde pek çok dünya ülkesi, mahkum olmuş suçlulardan aldıkları DNA örneklerinin profillerini, merkezlerinde toplayarak depolamaktadır. Burada yapılmak istenen amaç şüpheli şahıs veya şahıslarla olay yerinde bulunan biyolojik deliller arasında direkt bağlantıyı sağlayabilmek, olayları birbirleriyle irtibatlandırmak ve faili meçhul olayları çözümleyebilmektedir.

Ülkemizde de artan adli olaylara yönelik, biyolojik bulgulardan elde edilen DNA sonuçları, pek çok olayın çözümünde kullanılabildiği gibi, faili meçhul olaylara yönelik olarak da ileride gelebilecek mukayese isteklerine karşı saklanmaktadır.

Kimyasal incelemeler

·       Patlama öncesinde ve patlama sonrası olay yeri bulgularında patlayıcı madde analizleri

·       Suistimal edilen (uyuşturucu madde) analizleri

·       Ateşli silahlarla ilgili incelemeler

·       Atış uzaklığı belirlenmesi

·       Atış kalıntıları analizleri (ateş eden kişinin belirlenmesi)

·       Toksik madde analizleri

·       Kundaklama bulguları incelemesi, (Yangın hızlandırıcı petrol türevi madde analizleri)

·       Kanda alkol analizleri

·       Boya ve mürekkep karşılaştırılması ve analizi

·       Kumaş ve lif karşılaştırılması ve analizleri

·       Cam karşılaştırılması

·       Yapıştırıcı, polimer vb. maddelerin analizleri

·       Niteliği bilinmeyen maddelerin tanımlanması

Olayla irtibatı düşünülen, içerisinde kimyasal madde bulunma ihtimali olan her türlü malzemeler ve maddeler incelenir.

Her türlü uyuşturucu ve psikotrop maddeler ile ilaç ve toksik maddelerin cins, saflık derecesi ve katkı maddelerini tespit etmek, diğer olaylarla irtibatını araştırmak.

Kanda alkol derişimini belirlemek.

Patlamış ve patlamamış bomba olaylarında kullanılan patlayıcı maddenin cinsini, karışım oranlarını belirlemek ve diğer olaylarla irtibatını araştırmak.

Atış artıklarını analiz ederek ateş eden kişiyi belirlemek.

Yangın artıklarını analiz ederek kullanılan yanıcı maddeyi belirlemek.

Atış artıklarının dağılımını inceleyerek atış mesafesini tayin etmek.

Her türlü toksik maddenin cinsini ve katkı maddelerini tespit etmek.

Lif, mürekkep, boya, metal, polimer, cam, leke, kağıt, organik ve inorganik maddeler ile benzerlerini incelemek, kimyasal analizlerini ve mukayeselerini yapmak.

Uyuşturucu ve patlayıcı niteliği olmayan maddelerin inceleme ve kimyasal analizleri ile mukayeselerini yapmak.

Ses-görüntü-data incelemeleri

·       Konuşmacı Teşhisi ve Tanıma

·       Kayıt Güvenilirliği (montaj) İncelemeleri

·       Kayıt İyileştirme

·       Zarar Gören Kayıtların Düzeltilmesi

·       Çözümleme

·       Fotografik Karşılaştırma

·       Yer ve Zaman Tespiti

·       Kaynak Tespiti

·       Standart Değişiklik İncelemeleri

·       Format Değişikliği İncelemeleri

·       Format Değişikliği İncelemeleri

·       Kayıtların Cihazlara Aidiyetleri

·       Özel Efekt İncelemeleri

·       Data Dosyası Karşılaştırmaları

·       Data Dosyası İşlem İncelemeleri

·       Bilgisayardan Dış Ortamlara Aktarma

·       Silinmiş Dosyaların Kurtarılması

·       Dosya Formatlarının Değiştirilmesi

·       Anahtar Kelime Aramaları

·       Şifre Kırma ve Çözümleme

·       Kaynak Kodu Analizi

·       Veri Saklamada Kullanılan Media İncelemeleri

·       Bilgisayarda Arama ve İnceleme

·       İletişim Kontrol Etme Cihazı (IOC) İncelemeleri

·       Dijital Yardımcıların İncelenmesi

·       Elektronik Cihaz İncelemeleri

Manyatik alan üzerinde bulunan her türlü ses ve görüntü kayıtları, teyp ve video kasetleri, disket, cd, vcd, dvd bulgularında suç unsuru kayıtları tespit etmek ve bunları arızalardan korumak.

Kaydedilmiş her türlü ses ve görüntü kayıtlarının deşifre edilmesi, kişilere aidiyetinin belirlenmesi, ses ve görüntülerin filtre edilerek daha anlaşılabilir hale getirilmesi ve istenmeyen seslerin çıkartılması çalışmalarını yapmak. Diğer bölümlerin uzmanları tarafından ihtiyaç duyulan hallerde suç delilleri ile kimyasal ve fiziksel bulguların normal, mikro, makro, ultra-viole, infrared ve diğer yöntemleri kullanarak fotoğrafla tespitini yapmak.

Önemli olaylarda Emniyet Müdürlüğü ve diğer birimlerinden gelen suçlu fotoğraflarını ölçülü sistemlerle büyütmek ve mukayeseli tablolar hazırlamak.

Her çeşit ses ve görüntü kayıtlarındaki ekleme, çıkarma, değiştirme gibi her türlü fiziki müdahale ve montaj iddiasının araştırılması.

İz incelemeleri

·       Ayakkabı izi İncelemeleri

·       Araç Lastik izi İncelemeleri

·       Aletizi İncelemeleri

·       Seri Numarası İncelemeleri

·       Parça Delil İncelemeleri

Olayda kişinin veya kullandığı alet ve araçların ortama izi kalır. Aynı şekilde ortamın özellikleri bunlara temas ederek iz leke bırakır.

İmza niteliğindeki parmak izlerinin incelenmesi ve kime ait olduğunu belirlemek.

Otomobil motor ve şasi numarası ile silahlar üzerindeki numaraların orijinal olup olmadıklarını tespit etmek.

Tekerlek izleri, otomobil lastiği, izlerini tetkik ederek kaynağını belirlemek.

Alet izleri; aletlerin yüzeylerde (kesilmiş ağaç, metal) ve yüzeylerin aletlerde bırakmış oldukları izleri tespit etmek.

Yürüyüş, ayak ve ayakkabı izlerini tespit etmek.

Diş vb izleri tespit etmek ve olaylarla irtibatını sağlamak.

Bomba incelemeleri

·       Laboratuarlara gönderilen veya ele geçen bomba, patlayıcı maddeler ve patlama artıkları üzerinde fiziki ve kimyasal incelemeler yapmak veya yaptırmak suretiyle cinsini, menşeini, imal tekniğini, zararsız hale getirilme yöntemini meydana çıkararak, illerdeki bomba uzmanlarına gerekli bilgileri aktarmak,

·       Tüm illerden gelen bomba bilgi formları, raporları ve patlayıcı maddeleri inceleyip, değerlendirerek, bomba bilgi merkezinde tasnif edilip bilgisayara yükleyerek çeşitli yerlerden ele geçen bomba, patlayıcı madde, kullanılan malzeme ve hatta tuzaklama teknik ve tetkikleri yönünden aralarında irtibat kurarak örgütün faaliyet sahaları ve elemanlarının tespitini sağlamak,

·       İhtiyaç duyulan hallerde diğer illere uzman göndererek bombaları patlamadan zararsız hale getirmek,

·       Teşkilatımız, Jandarma Genel Komutanlığı ve diğer Askeri birimler ile dost ve müttefik ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla teorik ve uygulamalı olarak Bomba Uzmanı yetiştirmek,

·       İllerin ihtiyacına göre Bomba Uzmanlarının dağıtım planlarını hazırlamak, gerekli cihazlarını temin etmek bu bölümün görevlerindendir.

Günün şartlarına göre bu servislerin altında yapılan işlemler daha profesyonelce yapılması cihetine gidilmelidir.

Bu servislere ilave olarak veya bunların içerisinde yeni servislerin kurulması veya bu hizmetleri diğer laboratuarlardan alına bilmesi için çalışmaların yapılması gereklidir. Örneğin;

·       Entimoloji incelemeleri

·       Palinoloji incelemeleri

·       Yangın olay yeri incelemeleri

·       Trafik-otomotiv incelemeleri

·       Elektronik cihaz incelemeleri

·       Olay yeri canlandırma

·       Olay yeri güvenliği

3.4. Kolluk Birimleri

Genel kolluk olarak polis ve jandarmanın yaptığı çalışmalardır. Kolluk her türlü suç olayı ile ilk karşılaşan birimdir. Bu yönü ile suçun her türlü yansımaları ile olay yeri, suç, suçlu kavramları ile genel ve özel alan bilgilerini bilmektedir. Kendi içerisinde uzmanlık birimleri oluşmuştur. Adli bilimler olarak; Yerel Polis Birimleri, Bölge Polis Birimleri ve Polis Kriminal Laboratuarları gibi yapılanmaları bulunmaktadır. Bu bölümler Suç Yeri ve Delil Güvenliği dersinde anlatılmıştır.

3.5. Üniversiteler Ve Araştırma Merkezleri

Üniversiteler ve TÜBİTAK gibi araştırma merkezleri yaptıkları araştırma ve incelemeler ile ilgili danışmanlık hizmetleri vermektedirler. Talep olması halinde bu bilgilerini adli olaylarda paylaşmaları mümkündür. Biyomühendislik, mikroskopi, jeokimya, ışınlar, Petrol vb.

Üniversitelerin bölümleri, araştırma merkezleri, enstitüleri, anabilim dalı başkanlıkları ve diğer bölümleri alanında uzmanlığına göre adli konularda rapor verebilir.

Adli Bilimler/Tıp Enstitüsü

Üniversitelerin bünyelerinde kurularak bilim dallarının adli hizmetlerde kullanımını sağlamak için eğitim ve uzmanlık yapmaktadır. Bazı üniversitelerde bu adla kurulurken bazılarında Sağlık, Fen Bilimleri Enstitüsü altında yapılanmaktadır. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı olarak; Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalları kurulmuştur. Enstitü yüksek lisans ve doktora eğitim programı vermektedir. Ayrıca bilimsel araştırma faaliyetlerinin yansıra bilirkişilik uygulamalarını sürdürmektedir.

Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Adli bilimler Anabilim dalı olarak benzer hizmeti vermektedir. Ayrıca Akademiye bağlı Kriminal Araştırmalar Merkezi ve Güvenlik Bilimleri Fakültesine bağlı Adli Bilimler Topluğu’da benzer eğitim çalışmaları yapmaktadır.

Adli Bilimler/Tıp Enstitüsü; adli bilimlerle ilgili eğitim ve araştırma yaparak ayrıca inceleme ve bilirkişilik yapan üniversitelere bağlı resmi kurumlardır.

Üniversiteler ve araştırma merkezleri yaptıkları araştırma ve incelemeler ile ilgili danışmanlık hizmetleri vermektedirler. Talep olması halinde bu bilgilerini adli olaylarda paylaşmaları mümkündür. Biyomühendislik, mikroskopi, jeokimya, ışınlar, Petrol vb.

3.6. Kamu Kurum Ve Kuruluşları

Merkez Bankası Banknot ihraç/ithal eden, hükümetin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmiş ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan bağımsız bir ekonomik kurumdur.

Kâğıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine Müsteşarlığı’na bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce basılan madeni paraların tedavülü de Merkez Bankası’nca sağlanmaktadır. Merkez Bankası Elektronik Fon Transferi EFT, Elektronik Menkul Kıymet Transferi EMKT sistemlerinin Türkiye’deki sahibidir.

Sahte para ve değerler üzerinde yapılacak incelemeleri yapmaktadır. CMK göre banka yetkilidir. Banknot Hareket Müdürlüğü bünyesinde Sahte Para ve Efektif inceleme komisyonu, mahkemelerce gönderilen banknotları inceleyerek yapılan taklit veya tağyir sürüm kabiliyetinin olup olmadığını, paraların yapılışındaki ustalık derecesinin göz önünde bulundurularak sahteciliğin kolaylıkla anlaşılıp anlaşılamayacağını hususlarını rapor eder.

Sahte para ve değerler üzerinde yapılacak incelemeler TCK ilgili maddelerine göre yaptırılır.

Para ve Devlet tarafından çıkarılan tahvil ve Hazine bonosu gibi değerler üzerinde işlenen sahtecilik suçlarında, el konulan para ve değerlerin hepsi, bunların asıllarını tedavüle çıkaran kurumların merkez veya taşra birimlerine incelettirilir (m.73). Yabancı devletlerin paraları ve değerleri hakkında da, yetkili Türk makamların görüşlerinin alınmasına karar verilir.

Parada sahtecilikle ilgili bilgilerin toplanması: Parada sahtecilik suçundan dolayı el konulan sahte paralar ve bunlara ilişkin bilgiler, Cumhuriyet başsavcılıkları ve mahkemeler tarafından paraların asıllarını tedavüle çıkaran kurumca oluşturulacak sistemde incelenmek ve değerlendirilmek üzere paraların asıllarını tedavüle çıkaran kurumun ilgili birimine gönderilir. Gönderilen bilgilerin içeriği ve bildirimin sureti, paraların asıllarını tedavüle çıkaran kurum ile İçişleri Bakanlığının görüşü alınarak, Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir (m.17).

Merkez bankasının merkezi Ankara olup yurt içi ve dışı olarak teşkilatlanmıştır. Yurt içinde bankanın 21 adet şubesi bulunmaktadır; Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, İskenderun, İstanbul, İzmir, İzmit, Kayseri, Konya, Malatya, Mersin, Samsun, Trabzon ve Van şubeleridir.

3.6.1. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Osmanlı ve Cumhuriyet’in Türkiye’sinde Hıfzısıhha Enstitüsü olarak bilinen kurum 2012 yılında Türkiye Halk Sağlığı Kurumu adı ile devam etmektedir.

Genel çalışma alanları; üretim, kontrol, tanı ve doğrulama, eğitim, danışmanlık yapar.

·       Gıda kontrol ve beslenme hizmetlerinin gerektirdiği araştırma ve laboratuvar hizmetlerini yürütmek,

·       Çevre kirlenmesinin önlenmesine yönelik araştırma ve laboratuvar hizmetlerini yürütmek,

·       Zehir kontrol ve araştırma hizmetlerini yürütmek,

·       Salgın hastalıklarla ilgili araştırma, doğrulama ve laboratuvar hizmetlerini yürütmek,

·       İlgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak sağlık personelinin hizmet içi eğitim programlarını düzenlemek ve yürütmek,

·       Yayın ve Dokümantasyon hizmetlerini yürütmek,

·       Tababet uzmanlık tüzüğü uyarınca uzmanlık eğitimi vermek,

·       Referans hizmetlerini yürütmek,

·       Koruyucu kuduz aşısı yapmak,

·       Biyokimya, Hormon ve Hematoloji laboratuvarlarında tanıya yönelik laboratuvar hizmetlerini yürütmektir.

·       Bu ürünlerin ülke içinde kullanıma sunulmasında TSE ve uluslar arası kriterlere uygunluğu yönünden denetimini sağlar.

3.6.2. Türk Standartları Enstitüsü

Her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet standartlarını yapmak amacıyla kurulmuştur. Türk Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartlar Türk Standardı adını alır. Merkez, Bölge ve İl Temsilciliği yapılanması ile hizmet vermektedir. Bunlar genel olarak; Ürün Belgelendirme,

Ölçü Aletleri Belgelendirme, Elektroteknik ve Makine Lab., Tahribatsız Muayene Laboratuarı, Isı Laboratuarı, Elektroteknik Laboratuarları, Elektrik Laboratuarları,

Kimya Laboratuarı, Yapı Malzemeleri Laboratuarı, Yapı Malzemeleri Laboratuarı, Tekstil Laboratuarı, Kalibrasyon, Gözetim ve Muayene

Türk Standartları Enstitüsü’nün görevleri:

·       Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak.

·       Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek.

·       Kabul edilen standartları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili bakanlığın onayına sunmak.

·       Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini hazırlamak ve görüş bildirmek.

·       Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla işbirliği yapmak.

·       Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla işbirliği sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak.

·       Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek.

·       Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek.

·       Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek.

·       Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve gerekli laboratuvarları kurmak.

3.6.3. Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı

Akaryakıtın kalitesi ve kaçakçılığı önemli bir sorundur. Bunun belgelendirilmesi standartlara uygunluğu ve test edilmesi ile mümkün olmaktadır.

Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu diğer birimlerle işbirliği halinde bunu önlemenin yöntemini geliştirmektedir. Katkı maddelerinin değerlendirilmesi ve katı madde kontrol ekipmanlarının kontrolü, Yakıtın kaçak olup olmadığını anlamanın tespiti için marker sistemin kurulması ve denetiminin sağlanması (Ulusal marker uygulaması).

3.6.4. İtfaiye Birimleri

Ülkenin her alanında örgütlenmiş olan bu birim daha çok yangına müdahale temek amacı ile hizmet vermektedir. Büyükşehirlerde yangın araştırma ile ilgili olarak; oluşma nedenlerine göre yangın sınıflandırılması (doğal nedenler, kaza, ihmal, tedbirsizlik nedeniyle yangınlar, kasıtlı yangınlar).

Yangın çıkış yeri belirlenmesi. Yangın olay yeri incelemesi, laboratuar çalışması, ölümlü yangınlar, bilgi ve bulguların değerlendirilmesi konularında soruşturmacı birimlere yardımcı olmaktadırlar.

3.6.5. Makina Ve Kimya Endüstrisi Kurumu

Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu; kalkınma planları ve yıllık programlar çerçevesinde, imalat sanayi alanında, her çeşit silah, mühimmat, patlayıcı madde, makina, teçhizat ve malzeme imalat kapasitelerini karlılık ve verimlilik esasları göz önüne alarak, savunma ve sivil savunma ihtiyaçlarına göre planlama ve ekonomik bir şekilde üretmek ve pazarlamak amacıyla kurulmuş olup faaliyet konuları aşağıda gösterilmiştir:

Her türlü silah, mühimmat ve patlayıcı maddelerle benzerlerini ve askeri ihtiyaçlara yarayan araç ve gereçleri, makina ve sistemleri imal etmek veya ettirmek, tadil ve tamir etmek,

Makine, malzeme, tesisat, motorlu ve motorsuz araç ve gereç, alet ve yedeklerini ve benzerlerini imal etmek veya ettirmek, tadil ve tamir etmek,

Yukarıdaki faaliyet konuları ve benzerleri ile ilgili olarak yurtiçi ve yurtdışından gerektiğinde yerli ve yabancı kuruluşlarla işbirliği veya iştiraklerde bulunmak, proje, müşavirlik işleri yapmak, faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve işletmelerinin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek,

Lisans, teknik beceri (Know-how) ve benzeri anlaşmaları yapmak,

Faaliyet konularına giren alanlarda araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak, yaptırmak,

Teşekkülün faaliyet alanı ile ilgili her türlü yeni müessese ve ortaklık kurmak ve kurulmuş olanlara katılmak veya mevcut müessese, ortaklıkları, iştirakleri tasfiye etmek,

Resmi daire ve idareler, iktisadi devlet teşekkülleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslar arası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak,

İmalat ve satış için gerekli her türlü emtia ve maddeleri ithal ve tedarik etmek,

Ticaretle iştigal etmek, ihracat yapmak ve ihracat amacı ile ithalatta bulunmak,

Gerektiğinde yurtiçinde ve yurtdışında büro açmak, acentelik, başbayilik, bayilik ihdas etmek, dahili sigorta fonu kurmak ve sigorta acentalığı yapmak,

Faaliyet konuları ile ilgili diğer faaliyetlerde bulunmak.

3.6.6. Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK)

TÜBİTAK Türkiye’de bilimsel ve teknolojik araştırmalar kurumu olarak hukuki konularda mahkemelere destek vermesi beklenir. Bu bağlamda mahkemeler bu kurumdan uzmanlık alanlarına bağlı olarak bilirkişilik talebinde bulunmakta ve raporlar verilmektedir.

Ancak mahkemelerin talep ettiği inceleme yazılarının sıklıkla yeterli sürede ve istenilen şekilde cevap verilemediği de anlaşılmaktadır.

Ancak gerek kurumun görevleri arasında sayılmaması ve gerekse son dönem Türkiye’de yaşanan Ergenekon, Balyoz ve devamında FETÖ iddianameleri ve davaları ile birlikte en çok tartışılan kurumlar arasına girmiştir.

Yine Türkiye’nin en bilimsel kurumu olması gerekirken başkan seviyesinde bürokratların sahte diploma ile uzun yıllar kurumda istihdam edildiği anlaşıldı.

TÜBİTAK bilimsel ve teknolojik konularda mahkemelere destek verip veremeyeceği husus ile bağlı olduğu bakan Işık 17.03.2015 tarihinde verdiği beyan dikkat çekicidir[1].

TÜBİTAK’IN bu tür görevinin olamayacağı söylenemez. Burada dikkat edilmesi gereken bu tür incelemeleri yapacak başka veya özel olarak belirlenmiş bir kurum yoksa, veya olduğu halde yeterli olamıyorsa TÜBİTAK’IN bu durumda soruşturmada veya yargılamada ihtiyaç olması durumunda başvurulacak kurumlardan biri olması gerekmektedir.

Yukarıda resmi kurumların bir kısmı sayıldı. Sayılamayan ancak uzmanlık alanları ile ilgili konularda her kurum ihtiyaç duyulduğunda mahkemelere yardımcı olmak için rapor sunabilmelidir. Rapor sunma hususunun kurumların kuruluş kanunlarında veya diğer mevzuatlarında tek tek yer alması beklenilmemelidir.

3.7. Özel Laboratuarlar, Atölyeler, İşletmeler Ve Şahıslar

Yukarıda izah edildiği gibi mahkemelere yardımcı olmak için konularında uzman kurumlar: 1. Resmi lik kurumu olarak hizmet vermektedirler. 2. Resmi lik kurumu olarak sayılmasında ihtiyaç olduğunda bu hizmeti verebilecek kurumlar.

Adli olayların veya mahkemelerde tartışılan konuların çeşitliği ve çokluğu dikkate alındığında çok farklı alanlarda bilirkişilik ihtiyacı hasıl olmaktadır. Bu husus dikkate alındığında özel laboratuvarlar, atölyeler ve işletmelerden bilirkişilik hizmeti alınabilmelidir.

Örneğin tekstilin bulgu olarak bulunduğu bir olayla ilgili olarak analizi isteniyorsa bu konularda çalışan birimlerden destek alınması mümkündür. Tekstilci veya Tekstil Araştırma Derneği vb.

Özel laboratuvarlar, atölyeler ve işletmelerin tek tek sayılmasına gerek olmadan destek alınır. 2016 yılında yürürlüğe giren Bilirkişilik Kanunu (3/11/2016-6754) bu konuyu daha da açık hale getirmiştir.

Kanunun 2.maddesinin ‘b’ bendinde ‘’Bilirkişi: Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisini,’’. Özel hukuk tüzel kişisi ifadesi kullanarak işletmelerin kanun ve yönetmeliklerinde belirlenen şartları yerine getirmeleri halinde bilirkişi listelerinde yer alacağını ifade etmektedir.

Aynı durum şahısların da belirli konularda uzmanlığı olan ve kanun ve yönetmeliklerinde belirlenen şartları yerine getirmeleri halinde bilirkişi listelerinde yer alacağını ifade etmektedir.

Bu alanlarda bilirkişi, kriminal inceleme, uzman görüşü hizmeti verilmektedir.

Bilirkisiraporlari.com da yayınlamakta olan her makale kurucu bilirkişilerimiz tarafından yazılmış olup yayınlanmış eserlerden oluşmaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası kapsamında korunmaktadır. İzinsiz kopyalanması yasaktır.