Memurlara Verilen Disiplin Cezaları ve İptal Davası Şartları

Disiplin cezası, devlet memurlarının uyması gereken iç düzen kurallarını ihlal etmeleri durumunda verilir. Bu cezalar mevzuatta başlıca 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125 sayılı maddesinde düzenlenmiştir. Kurumların iç düzenlemelerinde de çeşitli disiplin cezaları öngörülmektedir. Disiplin cezalarının asıl amacı kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak, devlet memurlarının yurt içi ve yurt dışında uyulması zorunlu olan kurallara uymalarını garanti altına almaktır.

Kamu görevlilerine verilen disiplin cezaları DMK 124 sayılı maddede tanımlanmıştır. Bu sistem ile korunmakta olan hukuki menfaat kamu hizmetlerinin gereğince yürütülmesinin sağlanmasıdır. Disiplin hukuku ceza hukuku ile benzerlik gösterse de kendine özgü bir yapıya sahiptir. Ceza hukukunda yer almakta olan cezada kanunilik ve zamanaşımı ilkeleri disiplin suçları için de geçerlidir.

Devlet Memurlarına Verilen Disiplin Cezaları ve Türleri

Devlet memurlarına verilen disiplin cezaları kanunda yer aldığı üzere; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademenin ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma cezasıdır. Bu cezaların verilmesini gerektiren fiiller ve haller de kanunda sayılmıştır.

Uyarma Disiplin Cezası

Uyarma cezası devlet memurlarına görev ve davranışlarında daha dikkatli olmaları gerektiğinin yazıyla bildirilmesidir. Uyarma cezasını gerektiren fiiller ise şunlardır:

Memura verilmiş olan emir ve görevin tam ve zamanında yapılmaması, görev mahallinde idarece belirlenmiş olan usul ve esasların yerine getirilmemesi, görev ile ilgili resmi belge ve eşyaların korunma, kullanılma ve bakımında kayıtsızlık gösterilmesi ya da düzensiz davranma,
Özürsüz ya da izin almadan göreve geç gelinmesi, görev yerinden erken ayrılması, görev mahallinin terkedilmesi,
Kurum tarafından belirlenmiş olan tasarruf tedbirlerine riayet edilmemesi,
Usulsüz müracaat ya da şikayetlerde bulunma,
Devlet memurunun vakarına yakışmayacak tutum ve davranışlarda bulunma,
Görev ya da iş sahiplerine karşı kayıtsızlık gösterme ya da ilgisiz davranma,
Kurum tarafından belirlenmiş olan kılık ve kıyafet yönetmeliklerine aykırı davranma,
Vazifenin iş birliği içerisinde yapılması ilkesine aykırı davranışlar sergilemek.

Kınama Disiplin Cezası

Devlet memuruna görev ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazıyla bildirilmesidir. Kınama cezasını gerektiren fiil ve durumlar şu şekildedir:

Memura verilmiş olan emir ve görevin tam ve zamanında yapılmaması, görev mahallinde idarece belirlenmiş olan usul ve esasların yerine getirilmemesi, görev ile ilgili resmi belge ve eşyaların korunma, kullanılma ve bakımında kusurlu davranma,
Eşin, reşit olmayan ya da kısıtlı çocukların kazanç getirici sürekli faaliyetlerinin belirlenen süre içerisinde kuruma bildirilmemesi,
Görev sırasında amirlere söz ve davranışlar ile saygısızlık göstermek,
Görev dışındaki zamanlarda devlet memurlarının itibarını ve güven duygusunu sarsacak şekilde davranışlarda bulunmak,
Devlete ait eşyaları özel işinde kullanmak veya kaybetmek,
Mesai arkadaşlarına, personel ya da iş sahiplerine karşı kötü muamele bulunma,
Mesai arkadaşları veya iş sahiplerine söz ya da hareketler ile sataşmak,
Görev yerinde genel ahlaka ve edebe aykırı davranışlarda bulunma ve bu tür yazılar, işaret, resim vb şekiller çizmek,
Amirler tarafından verilmiş olan emirlere itiraz etmek,
Kişisel borçlarını kasti olarak ödemeyip hakkında yasal yollara başvurulmasına sebep olmak,
Kurumun huzur, sükûn ve çalışma düzenlerini bozmak,
Yetki sahibi olmadığı halde basın, haber ajansları veya radyo televizyon kurumlarına bilgi ya da demeç vermek.

Aylıktan Kesme Disiplin Cezası

Aylıktan kesme disiplin cezası, devlet memurunun brüt aylığından 1/30 ila 1/8 oranları arasında kesinti yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezasını gerektiren haller şu şekildedir:

Memura verilmiş olan emir ve görevin kasıtlı bir şekilde tam ve zamanında yapılmaması, görev mahallinde idarece belirlenmiş olan usul ve esasların yerine getirilmemesi, görev ile ilgili resmi belge ve eşyaların korunmaması, gerekli bakımların yapılmaması,
Göreve özürsüz bir şekilde 1-2 gün gelmemek,
Devlete ait resmi belge veya araçların kişisel menfaat sağlamak amacıyla kullanılması,
Görev ile alakalı konularda sorumlu olunan kişilere karşı yanlış ve yalan beyanlarda bulunmak,
Görev sırasında amirlerine karşı söz ile saygısızlık etmek,
Memurun görev yaptığı yerde bir alanın herhangi bir toplantı, tören vb amaçla izinsiz bir şekilde kullanılmasına yardımcı olma,
Toplu müracaat ya da şikayet etme,
Görev sırasında devlet memurlarının itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlar sergilemek,
Yasaklanmış herhangi bir yayını görev yerinde bulundurma.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması Disiplin Cezası

Memurun, gerçekleştirdiği eylemin ağırlığına göre kademede ilerlemesinin 1 ila 3 yıl arasında durdurulmasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezasını gerektiren haller şu şekildedir;

Görev yerine sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki tüketmek,
Özürsüz bir şekilde ve kesintisiz olarak 3 ila 9 gün göreve gelmemek,
Görevle ilgili her ne şekilde olursa olsun kendine veya üçüncü bir kişiye çıkar sağlamak,
Amirleri ya da yanında çalışanlara karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı hareketlerde bulunmak,
Görev yeri sınırları içerisindeki bir yeri izinsiz olarak toplantı, tören ya da benzeri amaçlar ile kullanma ya da kullandırma,
Gerçeğe aykırı belge ve rapor düzenleme,
Görevin yerine getirilmesi sırasında dil, din, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, mezhep ayrımı yapmak. Bireylerini yarar veya zararını hedefleyen davranışlar sergilemek.
Belirlenen süre ve durumlarda mal bildiriminde bulunmamak,
Kurumca açıklanması yasaklanmış bilgileri açıklamak,
Amir, iş arkadaşları ya da iş sahiplerine hakarette bulunma veya bu kişileri tehdit etme,
Görevinin sağladığı diplomatik statüden yararlanarak yurt dışında ödeme kabiliyetinin üzerine borçlanmak. Borçlarını ödeme konusundaki davranışları nedeni ile devlet itibarını zedelemek ya da mecburiyete dayanmaksızın borcunu ödemeden ülkeye dönmek.
Amirleri tarafından verilmiş olan görev ve emirleri kasten yapmamak
Herhangi bir siyasi partinin yararı ya da zararını gözeterek faaliyetlerde bulunmak.

Bir memurun öğrenim durumu kapsamında ilerleyebileceği son kademeye ulaşmış olması durumunda kademe ilerlemesinin durdurulması cezası yerine maaşından 1/4 ila 1/2 oranında para cezası kesilir. Aynı durumun devam etmesi durumunda memurun görevine son verilir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası

Kişinin bir daha devlet memuru olmak üzere atanmaması üzere görevinden atılmasıdır. Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren durumlar şu şekildedir:

Siyası ya da ideolojik amaçlar ile kurumun huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak. İşgal, boykot, engelleme, iş yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak ya da bu amaçlar ile toplu olarak görev yerine gelmemek.
Devlet tarafından yasaklanmış olan yayınları ya da ideolojik veya siyasi amaçlara sahip pankart, afiş, bildiri ve benzerlerini basma, dağıtma, çoğaltma veya bunları kuruma getirerek teşhir etme,
Siyasi partilere üye olma,
Özürsüz olarak bir yılda toplamda 20 gün boyunca göreve gelmemek,
Afet, savaş veya olağanüstü hal durumlarında, bu konularla ilgili olarak amirler tarafından verilmiş olan emir ve görevleri yerine getirmemek,
Amir ya da yanında çalışanlara fiili tecavüzde bulunmak,
Memurluğun itibarı ile bağdaşmayacak nitelikte ve yüz kızartıcı ve utanç verici hareketler bulunma,
Yetki sahibi olmadan gizli belgelerin açıklanması,
Yurt dışında devletin itibarını düşürecek ya da görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlar sergilemek,
5816 sayılı “Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun”a aykırı fiilleri işleme.

Memurun Disiplin Cezasında Tekerrür, Daha Az Cezanın Uygulanması ya da Cezanın Silinmesi Şartları

Memura disiplin cezası verilmesine neden olmuş bir fiilin henüz kişinin sicilinden silinmeden tekrar edilmesi durumunda kişiye bir derece daha ağır ceza uygulanır. Memura aynı şekilde ceza verilmesini gerektiren farklı bir fiil işlenmesi durumunda disiplin cezası uygulanırken kişiye bir derece daha ağır bir ceza verilir.

Memura ceza verilirken geçmiş hizmetleri ve sicili de göz önüne alınabilir. Geçmişte çalışmaları olumlu ya da çok iyi derecede sicile sahip olan memurlara verilecek disiplin cezalarında bir derece daha hafif disiplin cezası uygulanabilir.

Memura verilmiş olan disiplin cezaları siciline işlenir. Sicildeki disiplin cezalarının zamanaşımı süresinin ardından memur tarafından yapılan başvuru ile sicilden kaldırılması mümkündür. Uyarma ve kınama cezası almış olan memur 5 yıl, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almış olan memur 10 yıl sonra atamaya yetkili amirine başvurarak cezalarının sicilinden silinmesini isteyebilir.

Soruşturma ve Disiplin Cezası Verilmesinde Zamanaşımı Süresi

Disiplin cezalarının verilebilmesi için fiilin öğrenilmesinden itibaren belirli bir süre içerisinde soruşturma açılması gerekir. Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezalarının verilebilmesi için fiilin öğrenilmesinden itibaren 1 ay içerisinde, memurluktan çıkarma cezasında ise 6 ay içerisinde soruşturma başlatılması gerekir.

Disiplin cezası verilmesi gerektiren fiilin gerçekleştirildiği tarihten itibaren 2 yıl içerisinde memura disiplin cezası verilmemesi durumunda, disiplin cezası verme yetkisi kalkar.

Memurun Disiplin Suçlarında Savunma Hakkı

Savunma hakkı “hak arama hürriyeti” kapsamında Anayasada güvence altına alınmış bir haktır. Devlet Memurları Kanunu’nda 130 sayılı maddede de bu konu düzenlenmiştir. Bu kapsamda savunmanın usulüne uygun bir şekilde yapılabilmesi için memura bildirimin yapıldığı tarihten itibaren en az 7 gün süre verilmesi gerekir.

Bu 7 günlük süre içerisinde memur kendisi de savunma sürecine hazırlanabilir veya bir avukatın desteğinden de faydalanabilir. Bu nedenle hukuki destek almak daha sağlıklı bir sonuç alınmasını sağlayacaktır.

Savunma sürecinde hakkında soruşturma yapılan memurun disiplin kurulunda temsil edilebilmesi amacıyla yönetmelikte bir değişiklik yapılarak sendika temsilcisinin de kurula katılması düzenlenmiştir.

Disiplin Cezasına Karşı İdari İtiraz ve İptal Davası Açma Süresi

Memura verilen disiplin cezası mesleki ilerleyişini etkileyeceğinden bu cezalara karşı savunma hakkı kapsamında itiraz etme imkanı tanınmıştır. Memura hakkında verilen disiplin cezasının bildirimi yapıldığında bu cezaya hangi sürede nereye itiraz edebileceği de belirtilmelidir.

Kanunda yer alan düzenlemeye göre, memura verilen;

Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kurullarına,
Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı Yüksek Disiplin Kuruluna,

7 gün içerisinde idari açıdan itiraz edilebilir. Disiplin cezalarına 7 günlük hak düşürücü süre içerisinde itiraz edilmemesi durumunda ceza kesinleşir.

Devlet memurluğundan çıkarma cezası idari itiraz imkanı bulunmayan bir ceza türüdür. Bu cezaya karşı kararın tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekir. Bu süreçte bir avukattan hukuki yardım alınması kişi için faydalı olacaktır.