Belgelerde Güvenlik Unsurları

BELGELERDE GÜVENLİK UNSURLARI

1. TARİHE BAKIŞ

Yine Sümerlerin Anadolu’da M.Ö.4000’lerde çivi yazısını ve M.Ö.3000’lerde ilk yazılı belge niteliğinde kil tabletler kullanmaya başlamaları ile aynı zamanda belgelerin aidiyetleri ve buna bağlı olarak belgelerin güvenliği de  bilinir olmuştur.

Tarihte taş, kil (tablet), kemik, parşömen[1], papirüs[2] ilk belgeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlara vurulan damga, işaretler aslında belgenin güvenliğini göstermektedir. Yine bunların üzerine zamanla mum mühür vs. içerikleri aidiyet ve güvenli belge niteliği kazandırmak içindir.

Belgenin unsurlarından imza atmada belgenin güvenirliği içindir. Türk devletlerinde hakanların tugrası bir nevi belgeye verilen güvenlik unsurudur. Yine belgelerde imza kullanılmadan önce  veya kullanılsa da yazılı bir belgenin doğruluğunu ve geçerliliğini kanıtlamak için mühür mumu kullanılıyordu. Mühür mumu, evraktaki delikten geçen bez bir kurdelenin iki ucunu birleştirip özel bir motif yapılmak suretiyle oluşturuluyordu. Sonraları bu doğrulama yönteminin yerini imza aldı.

İnsanlar toplumsallaşma ve devamında ticari, askeri vd. diğer alanlarda etkileşimin artması ile belge kullanmaya başlamışlardır. Yani güvenlikli belgelere neden ihtiyacı olmuştur. Bu kullanılan belgeleri güvenirliği her zaman tartışılır olmuş ve taraflar buna önlem almaya, daha doğrusu belgelerin tarafların itimatlarını kazanması için ‘’güvenlikli’’ olması istenmiştir.

Özellikle günümüzde, uluslararası seyahatlerdeki artış, yasal veya yasadışı göçlerdeki artış, terörizm,  organize ve diğer suçlarla mücadele, sahtecilikle uğraşanların belgeleri üretim ve çoğaltmak amacıyla baskı ve üretim teknolojilerine daha kolay ulaşmaları, artan güvenlik ihtiyacı (hava limanları, bankalar vs.), belge sahteciliğinin, toplumsal maliyetinin yüksek olması (mesela insan kaçakçılığı, yasadışı göç ve kimlik hırsızlığı) gibi durumların artışı ile tarihi süreçte güvenli belge kullanımı her dönem bir ihtiyaç olmuştur.

Yakın geçmişteki pasaport ve banknotlarda filigran kullanılmaya başlandı. Pasaport ve güvenlikli belge teknolojisi (örneğin OVD, renkli resimler, güvenlikli lamineler, MRZ satırı, dijital resimler, lazer güvenlik özellikleri) artan sahtecilik tehditlerine paralel olarak gelişti. Günümüzde, pasaport, sürücü belgesi, motorlu araç tescil ve trafik belgeleri, kimlik belgesi, para nitelikli kağıtlar (çek, teminat…), yazışma belgeleri vb. nitelikteki belgelerde kopyalamaya ve tahrifata karşı çok çeşitli özellikleri önlemler olarak  kullanılmaktadır

2. GÜVENLİKLİ BELGE

Güvenli belge kullanımına bağlı bu belgelerin güvenli bir şekilde piyasaya sunulması üretim merkezlerinden başlayıp, depolama, nakliyat gibi tüm aşamalarında güvenilir üreticilere ve tedarikçilere ihtiyaç duyulmaktadır.

Güvenlikli belge ve tanzim ekipmanları için her seviyede yeterli saklama kapasitesine ihtiyaç duyulmaktadır. Tanzim makamlarının merkezi olmaması  hırsızlık, dolandırıcılık ve usulsüz tanzim riskini arttırır.  Güvenlikli elektronik veri transferi, riski azaltır (UYAP, POLNET… kullanımı). Elektronik veri kullanımı ve transferi günümüzün ve geleceğin belge güvenliğine hız verecektir.

Bunlar; Mikroçipler üzerindeki biometrik veriler (Parmak izleri, yüz ve göz tanıma). Kimlik okuma cihazları. E-pasaport, kimlik kartları ve biometrik verilerin elektronik kaydı. Sorgulama cihazlarının kullanımı ve kimlik belgelerinin çoklu kullanımı. Kullanıma bağlı olarak, diğer güvenlik unsurlarının kullanım kararına bağlı olarak, polimer kartların kullanımının giderek artması.

Tanım: Güvenlikli dokümanlar, yasal bir amaç için yetkili makamlarca üretilen, sahteciliğe karşı korunmak üzere güvenlik unsurları ve üretim özellikleri itibariyle orijinal olduklarının tespitine imkan veren, özel olarak dizayn edilmiş ve üretildikleri andan itibaren değerli olan para veya kimlik kartları gibi belgelerdir.

Her türlü belgenin belirli üretim ve kişiselleştirme aşamalarında güvenlik unsuru ile birleştirilerek güvenli belge olarak tasarlanması mümkündür.

Güvenlikli belgeler; günümüzde her türlü belgede seviyesine göre güvenlik unsuru olmakla birlikte daha çok pasaport,  kimlik belgeleri, vize ve ikamet tezkeresi, sürücü belgesi ve araç dokümanları, banknot, çek, banka/kredi kartları, senetler, hisse senetleri ve tapu senedi, doğum, evlenme, ölüm ve vatandaşlık belgeleri, eğitim ve sağlık sertifikaları, resmi mühürler ve patent hakkını ifade eden bandrol vs.

Bazı belgelerde nitelikli kağıt kullanılır. Kâğıdın orijinal olup olmadığının tespiti de belge inceleme bölümlerinin temel konularından birisidir. Örneğin bono, pasoport, talih oyun biletleri veya sayfadan meydana gelen sözleşmenin ya da vasiyetin herhangi bir sayfasında sahteliğinden şüphe edilmesi durumunda bu veya sayfanın görsel, fiziksel, kimyasal veya lifsel analizinin yapılması ihtiyaçtır.

Kıymetli kâğıtlar: Banknot, pasaport, nüfus kâğıdı, vize kâğıdı, oturma müsaadeleri, motorlu taşıt belgeleri, ehliyetler gibi üst düzey koruma gerektiren devlet dokümanlarıyla; kimlik, çek, hisse senedi gibi             taklide karşı korunması mecburi kıymetli evrakların kâğıt hamuru, kâğıt üretimi ve belge niteliği kazanırken veya kişiselleştirme aşamalarının her birinde belirli veya aşamalı her türlü güvenlik katmanlarından oluşturulmuş standart veya kişiselleştirilmiş dokümanlardır.

3. GÜVENLİKLİ BELGELERİN ORTAK UNSUR VE STANDARTLARI

Güvenlikli belgelerle ilgili uluslar arası kuruluşlar ve ülkeler ortak unsur ve standartları kullanmaktadır. Özellikle güvenlikli belge üretimi veya buna dayanak olan malzemelerin üretimi ileri teknoloji ve pahalı olduğu için  ‘’ortak unsur ve standartların’’ kullanımı kaçınılmaz olmaktadır. Bankonat, pasaport, vize, kimlik belgeleri ile başlayan güvenli belge kullanımı birçok alana kaymıştır.

Güvenlikli Belgeler Ve Uluslararası Standartlar

Belgelerin güvenlik unsurları yerel ve uluslar arası kuruluşlar tarafından belgenin kullanım alanına göre standartlar getirilmiştir. Ancak her belgenin güvenlik unsurları yönünden genel bir standartta tabi olduğunu ifade etmek eksik okur. Belgeyi üretenler, kulanlar belgenin önemine ve imkanlarına göre belirli seviyelerde güvenlik unsurlu  belge ürettirmesi ve tanzim etmesi mümkündür. Belgelerin bizzat kendilerinin standartlara tabi olabileceği gibi üzerinde bulundurduğu güvenlik   standartlara tabi olması mümkündür.

Bazı standartlar:

• ICAO 9303 (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü); Makineyle okunabilir alan (MRZ),  Biometriler,
• Avrupa Birliği mevzuatı (2252/2004): güvenlikli kağıt ve materyal, kişisel bilgiler sayfası, baskı teknikleri, kopyalanmaya karşı koruma, tanzim teknikleri,
• ISO 7810 (İnternational Standards Organization); belgelerde standart şekiller, ebatlar vs. ID 1, ID 2, ID 3

–    TS 7246 /Türk Standartları Enstitüsü),

Belgelerin Güvenlik Seviyeleri

Belgelerin önemi ve tanzim eden makamın mevcut kaynaklarına bağlı olarak farklı seviyelerde belge güvenliği unsurları bulunmaktadır

Yüksek nitelikli güvenlik unsurları hem karmaşık hem de yüksek maliyetlidir, bu nedenlerle sahteciler tarafından ulaşılması güçtür.

Genel olarak güvenlik unsuru yüklü bulunan belgelerin güvenlik seviyeleri ve bunların tespit aşamalarını üç gurupta ayrılmaktadır.

üzerine yazı yazmak veya resim yapmak için kullanılan özel hazırlanmış hayvan derisidir.

Papirüs, papirüsgiller familyasından otsu bir bitki. Eski Mısırlıların yelken, bez, hasır ve yazı kağıdı olarak kullandıkları malzemelere papirüs denir.

Bu alanlarda bilirkişi, kriminal inceleme, uzman görüşü hizmeti verilmektedir.

Bilirkisiraporlari.com da yayınlamakta olan her makale kurucu bilirkişilerimiz tarafından yazılmış olup yayınlanmış eserlerden oluşmaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası kapsamında korunmaktadır. İzinsiz kopyalanması yasaktır.