BENZER KONULAR
İlginizi çekebilecek diğer konular
Görüntü, Kamera Kaydı, Fotoğraf Üzerinden Eşkal Teşhisi İncelemesi ve Raporlanması
TEŞHİS İŞLEMİ VE GÖRÜNTÜ-EŞKAL-FOTOĞRAF-ROBOT RESİM BULGULARI
Eşkâl oluşturarak kişileri hukuken, tıbben ve sosyal acıdan tanımaya çalışmaları çok eski zamanlardan beri kullanılmıştır.
Olay yerinde ilk görev alan ekipler hem kendileri bazı olgulara, kişilere, eşya ve araçlara tanıklık yapacaklar hem de daha önce tanıklık yapanlardan bilgi alacaklar. Bu bilgileri sağlıklı alıp kullana bilmeleri için kişi ve eşya tanıma, tanımlama e tanımlattırmayı iyi bilmeleri gerekir.
Fiziki kimliğin belirlenmesi amacı ile herhangi şahsa veya şahsa ait eşkal / görüntü üzerinden teşhis işlemi için görüntü, eşkal, fotoğraf, robot resim gibi bulgular anlatılacaktır.
Kriminalistikte suçun analizinin yapılması için bir çok yöntemlere müracaat edilmesi gerekir. Bunlardan birisi kimlik tespitidir. Kimlik tespitinde de en sık başvurulan yöntem fotoğraftır.
Bu kavramların hepsi aynı anlama gelmekle birlikte bulgularının farklı elde edilmesi veya olmasından dolayı ayrım yapılmıştır.
Bu ifadelerin hepsinden çıkan sonuç insana ait vücut ve daha ziyade kimlik tespiti amaçlı yüz görüntülerinin (kamera vb. fotoğraf, çizim vs.) tespiti ve kıyaslanmasıdır.
Eşkâl Biliminin Tarihsel Gelişimi
Şahısların eşkal belirleme ve eşkallerini tanımlama işlemi insanlıkla başladığı söylenebilir. İnsanlığın her döneminde insan siluetinin (karaltı) farkına varmış ve yaşadığı mezar duvarlarına, mezar taşlarına vb. yerlere çizmiştir.
Tarihte şahısların eşkallerini anlatan tanımlayan eşkalnameler gerek sözel gerekse yazılı olarak yazılmıştır. Bu daha ziyade önemli şahsiyetler olduğu gibi aşıkların sevgilileri vb. içinde yazılmıştır.
Yine tarihte şahısları, aileleri ve toplumları tanımlamak için eşkal profilleri tanımlanmış ve bunlar zaman zaman çizimle desteklenmiştir.
Devletler ilk dönemlerde suçluların, mahkumların eşkal tanımlarını kayda almışlardır. Yine fotoğrafçılık polis uygulamaları icadından itibaren yaygın bir şekilde kullanılmıştır.
Selçuklu ve Osmanlı döneminde kentlerin asayiş ve güvenliğinden mesul olan kadılar, güvenliği temin etmek için ikamet yerinden ayrılan, başka yerlere gideceklere belge vermekte ve bu belgeleri bir deftere kaydetmekteydiler. Şehirlerine gelen yabancılardan da bu tür belge istenmekte, deftere kişinin belirgin özellikleri (kör, topal, esmer vs.) yazılmakta, böylece kişinin eşkâli belirlenmekteydi.
Yine şüphelilerin belirlenmesi ve yakalanması için eşkal sistemi kullanılmıştır. Bu sistemde daha ziyade hafızaya ve kısıtlı kayıt altına alınan bilgilerden istifade edilmiştir.
13. YY. da Konya’ya gelen şahıs Konya surları girişinde şahıslar tarafından soyulduğu bahisle şikâyetçi olmuştur. Bunun üzerine tarif ettiği mekanda barınan şahıslar toplanarak şikâyetçiye teşhis yaptırılarak bunların içinden iki şahsı tespit eder.
Kriminalistik uzmanı Alphonse Bertillon (1853-1914) Antropometri denilen basit ancak kullanışlı bir ölçüm sistemi kurmuştur. Bertillon’un Antropometri ölçüm sistemi, kişilerin fiziksel olgunluğa ulaştıktan sonra fiziksel ölçülerinin sabit kalacağı gerçeği üzerine kuruludur. Özellikle antropoloji biliminin gelişmesi ile bu biliminin adli amaçlı olarak da kullanılabileceği düşünülmüştür.
Antropoloji olarak vücut, özellikle yüz hatları tarif edilerek eşkâl çizimleri oluşturulmuştur. Bundan önceki dönemlerde özellikle antropoloji biliminden yararlanarak antropometri yöntemi ile kişi karakterleri belirtmeye çalışılmıştır. Bu yöntem kullanılarak; tekniğin gelişmesi, fotoğrafın ve video görüntülerinin yaygınlaşması ile kişinin kimliklendirilmesinde büyük hız ve kolaylık sağlanmaktadır.
19. yüzyıla kadar çizim ve antropolojik olarak kullanılan eşkâl bu yüzyılın başından itibaren Fransa ve Almanya’da bugünkü fotoğrafçılığın temeli atılmaya başlamıştır. Fotoğraf diğer alanlarda kullanımın yaygınlaşması ile birlikte eşkal tespiti amaçlı daha ziyade tıp ve adli tıp amaçlı kullanımı başlamıştır.
1871 yılında Paris ayaklanması sırasında barikatların ardındaki komün yandaşlarının fotoğraflarının çekilmesi, onların tutuklanmasına hatta bazılarının kurşuna dizilmelerine sebebiyet vermişti. Böylece fotoğraf tarihte ilk kez polis tarafından delil olarak kullanılmış ve eylemcileri suçlu duruma düşürmüştü (Yelmen, 2011:7)
Fotoğraf tüm alanları ile birlikte kriminal olaylarda kullanımı Avrupa ile aynı dönemde başlamıştır. Sultan II. Abdülhamit Döneminden kalma Yıldız Fotoğraf Albümleri koleksiyonundaki belgelere göre, fotoğrafı en yaygın olarak kullanan kurum polis teşkilatıdır.
1912 yılına ait bir belgede sicil defterlerinde fotoğraf bulunmasının gerektiğinden bahsedilmektedir. 1912 tarihli bir başka belgede tüm şehirlerdeki ve sancaklardaki polis görevlilerinin fotoğraflanması istenmektedir. Suçlularla ilgili kayıtlarda, savaş esirlerinin belirlenmesinde; yabancıların ülkedeki yerleşimleriyle ilgili tüm istihbarat bilgilerinde, nüfus kayıtlarında ikametgâh izin belgelerinde, seyahat izni, vize ve pasaport işlemlerinde ne kadar sıklıkla kullanıldığı anlaşılabilmektedir (Atasoy, Nurhan, Yadigâr-ı İstanbul, Akkök Yay. Ocak 2007, 22).
Yine bu dönem suçluların fotoğrafla belgelenmesi ile ilgili olarak;
“mahkûmlar hakkında tüm bilgilerin mümkün olduğunca fotoğraflı olarak hazırlandığını görüyoruz. Bunlarla ilgili çok sayıda belge vardır, İzmirde bulunan ve kendisine memur süsü vererek dolandırıcılık ettiği anlaşılan Sâmi Efendi‟ in iki adet fotoğrafı gönderilmiştir. Bir değirmenci çırağını öldürmek suçundan Kudüs Divan-ı Harb-i Örfisince verilen hüküm gereği idam edilen dört şahsın fotoğrafları da takdim edilmiştir. Bursa‟da bir kızı öldüren şahıslarla ilgili rapor da fotoğraflarla birlikte sunulmuştur. Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti tarafından çeşitli vilayet ve kazalarda faaliyet gösteren çeteler hakkındaki bilgi, alınan tedbirlerin bildirilmesi ve mevcut ise fotoğrafları ile birlikte talep edilmektedir. Yalova eşkıyasından canlı ve ölü derdest edilenlerin fotoğrafları da takdim edilmiştir. Suçlu ve sabıkalıların fotoğraf ve parmak izi alınmasına dair tamimle bunun şimdilik büyük merkezlere teşmiliyle ilgili 1912‟de alınan karar, bu konudaki çabaların memleketin her köşesinde yeterli olarak yerine getirilemediğini göstermektedir. Suçluların fotoğraflarının çekilmesi ve bunların belgelerle birlikte bulundurulmasının bir nedeni de firar etmelerine karşı alınan bir tedbirdir.” (Atasoy, Nurhan, Yadigâr-ı İstanbul, Akkök Yay. Ocak 2007, 23).
Fotoğraf ve parmak izi aynı dönemde Osmanlı Coğrafyasında kullanılmaya başladığı görülmektedir. Fotoğraf kimlik tespiti ve arşiv kaydı için portre fotoğrafçılığı, olay yerinde tespit edilmesi gereken parmak izleri ve ayrıca olay yeri tespitleri içinde kullanılmıştır. Özellikle fotoğraf ve parmak izinin birlikte arşivlendiği sabıka kaydı dosyaları kimlik tespit amaçlı kullanılan albümler olmuştur. Bu sabıkalı fotoğraflardan eşkal kıyaslaması yapılmaya başlanmıştır.
Osmanlı döneminde başlayan kriminal fotoğrafçılık Cumhuriyet döneminde devam etmiştir. Polis okullarında fotoğrafçılık ve parmak izi birlikte okutulmuş ve uygulamada birlikte uygulanmıştır. Yine günümüzde olay yeri tespitlerinde kriminal fotoğrafçılık yaygın olarak ve ayrı alan olarak uygulanmaktadır. Kimlik tespit amaçlı olarak günümüz teknolojileri kullanılarak dijital ve sayısal verilerle daha nitelikli uygulamalar başlamıştır.
Günümüz dünyasında suç işleme yöntemleri ve suçların işleniş şekilleri yönünden asimetrik bir artış ve çeşitlilik gözlemlenmektedir. Suç ve suçlular ile mücadele kapsamında klasik polisiye teknik ve taktikler yeterli olmamakta, hukuki açıdan sonuca ulaşmada teknoloji destekli çalışmalar zorunluluk arzetmektedir. Suç yöntemlerindeki farklılık ve suçluların suç işleme konusundaki deneyimleri sonuca yönelik alternatif polisiye çözümleri de zorunlu kılmaktadır.
Suç ve suçlularla mücadelede vakıanın çözümüne yönelik iz ve bulgular, polisin suçu aydınlatması ve adaletin yerini bulması için birinci derecede öneme sahip kriminolojik delillerdir. Son zamanlarda suçluların olay yerinde iz ve bulgu bırakmama hususundaki bilinçli hareketleri ile kapkaç, gasp, adam kaçırma gibi eşkalin büyük önem kazandığı suç çeşitlerindeki artış Eşkal Tespit Sisteminin önemini ortaya koymuştur. Bugün için kriminoloji bilimi, biometri ve bilgisayar desteği de alarak eşkal tespit programı ve robot resmi çizme sayesinde oldukça önemli bir aşama katetmiştir.
Olay yerinde ilk görev alan ekipler hem kendileri bazı olgulara, kişilere, eşya ve araçlara tanıklık yapacaklar hem de daha önce tanıklık yapanlardan bilgi alacaklar. Bu bilgileri sağlıklı alıp kullana bilmeleri için kişi ve eşya tanıma, tanımlama e tanımlattırmayı iyi bilmeleri gerekir.
1. GENEL TANIM VE BİLGİLER
Görüntü-eşkal-fotoğraf-robot resim bulguları, eşkâl karşılaştırmada genel eşkâl karakteristik özellikleri, özellikle sima eşkâl simetrik ve asimetrik yapılar yönünden ve diğer itiyadi unsurlar yönünden kıyaslama yapılır.
Teşhis: Kim ve ne olduğunu anlama, tanıma, seçme (TDK). Hukuki bir kavram olan teşhisten amaç herhangi bir işleme dayanak olan olarak şahısın kimliğinin belirlenmesidir. Ceza adalet sisteminde, şüphelinin kendisinin veya fotoğraflarının suç mağduruna veya tanığa gösterilmesi ve bu şekilde şüphelinin tanınması olarak ifade edilebilir.
şüpheli, sanık, mağdur, suçtan zarar görenlerin kim ve kimliğinin tespiti için kişi görüntüsünün ilgilerce tespiti için yapılır. Teşhis işlemine canlı tabi olacak kişilerin birden fazla ve aynı cinsten olmak üzere boy, kilo, giyim gibi konularda benzer olmalarına dikkat edilmelidir. Teşhis işlemi fotoğraftan da yapılabilir. Yine bu yöntemde bezer profillere ait fazlaca fotoğraftan yapılması gerekir. Bunların kameraya ve fotoğrafla kayıt altına alınması gerekir.
Teşhis kimlik belirlemede en sık ve en eski dönemlerden beri uygulanan bir sistemdir. Ancak uygulanmada yeknesaklık sağlanamadığından verimli sonuç elde edilememekte ve bazı sıkıntılara sebep olmaktadır. Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu’nda 2.6.2007 tarihli Ek m. 6/9 ile daha ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Polis, olaydaki failin, gözaltına alınan şüpheli ile aynı kişi olup olmadığının belirlenmesi bakımından zorunlu olması halinde, Cumhuriyet savcısının talimatıyla teşhis yaptırabilir.
Tanıklıktan çekinebilecek olanlar, teşhiste bulunmaya zorlanamaz.
İşleme başlanmadan önce, teşhiste bulunacak kişinin faili tarif eden beyanları tutanağa bağlanır.
Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birden fazla ve aynı cinsten olması, aralarında yaş, boy, ağırlık, giyinme gibi görünüşe ilişkin hususlarda benzerlik bulunması gerekir. Teşhis için gerekli olması halinde, şüphelinin görünüşü ile ilgili gerekli değişiklikler yapılabilir. Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin her birinde, teşhis sırasında bir numara bulundurulur.
Teşhiste bulunan kişi ile teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birbirini görmemesi gerekir.
Teşhis işlemi en az iki kez tekrarlanır ve teşhiste bulunması istenen kişiye, şüphelinin teşhis edilecek kişiler arasında yer almıyor olabileceği hatırlatılır.
Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin, bu işlem sırasında birlikte fotoğrafları çekilerek veya görüntüleri kayda alınarak, soruşturma dosyasına konur.
Şüphelinin fotoğrafı üzerinden de teşhis yaptırılabilir. Ancak tek bir fotoğraf veya aynı kişinin farklı fotoğrafları üzerinden teşhis yaptırılamaz. Değişik kişilerin fotoğraflarının aynı büyüklük ve özellikte olmaları gerekir.
Teşhis işlemi tutanağa bağlanır.
Teşhis işlemi soruşturma ve yargılamanın her aşamasında yapılması mümkündür.
teşhis edilen / teşhis işlemine tâbi tutulan: kendisi veya fotoğrafları gösterilen.
teşhis eden / teşhiste bulunan: bu kişinin suçu işleyen kişi olup olmadığını tespit etmesi istenilen kişi.
Teşhis işlemi fiziki kimliğin belirlenmesi amaçlı olup ‘’yüzleştirme” kavramından farklıdır. Ancak yüzleştirmede elde edilen fiziki kimliğin belirlenmesine yönelik bulgular teşhiste kullanıla bilinir.
Seçimlik teşhis: teşhis işlemine tâbi tutulanın bulunduğu birden çok kişinin yan yana dizilmesi ve teşhiste bulunandan ilgilini/failin kim olduğunun işaretlenmesi sistemine denir.
Tekil teşhis: teşhiste bulunan kişiye sadece teşhis işlemine tâbi tutulanın gösterilmesidir.
Açık teşhis: teşhiste bulunanın, teşhise tâbi tutulanların huzurunda
ve onların görebileceği şekilde durduğu halde teşhistir.
Gizli / karşın örtülü teşhis: teşhise tâbi tutulanlar ile teşhiste bulunacak arasında, teşhise tâbi tutulanların teşhiste bulunanı göremeyeceği şekilde aralarında tek taraflı görüş sağlayan bir ayna veya başka bir araç bulunmak suretiyle gerçekleştirilen işlemlerdir. Bu amaçla özel odalar kullanılır.
Eşkal; Dıştan görünüş, biçim, kılık (TDK). Tüm teşhis işlemlerinin insana ait suretinin belirlenmesi amacı ile karakteristik özelliklerinden ayırt edilmesi işlemini kapsamaktadır.
Eşkal tanımlama daha çok fotoğraf olmadığı için kişinin belirgin özelliklerini tarif ederek kişinin tanınmasını sağlamak, resmini çizmektir. Bunu; fotoğraf, eşkal çizimi(el, bilgisayar), söz ve yazı ile tanımlayarak yapılır.
Bir olayda tanık yada tanığın olduğu durumda ve bir şahıs olayın faili veya bilgisinin olduğu durumda buna ulaşmak için bu şahsın verdiği tariflerle kimliğinin tespitine gidilir.
Eşkal ; Görgü tanıklarının tanımlamalarına uygun olarak olayla ilgili olası kişilerin kimliklerinin tespitinde ana ayırt edici nitelikleri olan, alın, kaş, göz, burun, ağız, kulak, yanak, çene, yüz çizgileri, yüz şekli ve bunların kombinasyonundan oluşan resim demektir.
Robot resim(yüz resmi) oluşturmak için soruşturmacıya değişik yüz tiplerinin hazır halde bilgisayar deposunda bulunması gerekir. Sistem içerisindeki periyodik olarak yeni suçlu(suç) unsurları ve aksesuarları geliştirilmiş olmalıdır. Tüm erkek ve kadın yüz(baş) karakterlerini ırkları kapsayan ve bunlara karakteri yayma-taşıma-gölgelendirme-boyama-çizme-silme-ekleme-çıkarma yapabilen veri tabanı bulunur bu da teşhiste başarıyı artırır.
Robot resim gerçekleştirmek ve buradan fotoğrafına veya görüntüsüne ulaşarak kimliği tespit etmek için genelde şu bilgiler istenir, şüphelinin, cinsiyeti, ırkı, boyu, vücut yapısı(kilosu, minyon, dolgun, geniş omuzlu) yaşı; saç rengi-uzunluğu-tarama stili, ayrıca sakatlık, yüzün şekli ve yüzünde belirgin iz ve kırışıklıklar, bıyık-sakal, çene-yüz, göz-kaş-gözlük, ağız-dudak-burun yapısı ve bunların detaylarına inilir. Bu detaylar geniş bilgisayar tabanında değerlendirilerek arşivlime ve çapraz sorgulama yaparak bu bilgilerden kimlik tespitine gidilir.
Fotoğraf; canlı ve cansız varlıkların mevcut görüntülerinin ışık ve kimyasal maddeler kullanarak kağıt üzerine tespit edilmesi veya dijital görüntünün elektronik ortamda tutulmasıdır. Fotoğrafçılığın; suç, suç yeri ve suçlu tespitinde önemli bir yeri vardır. Her zaman görmek duymaktan daha etkili olduğu için suç analizinde olayın gerçek karelerini fotoğraf gösterir. Bir fotoğraf karesi olayla ilgili binlerce kelimelerin söyleyeceğini anlatır.
Görüntü: Kamera gibi hareketli film üzerinde sıralanmış resimlerin gösterici yardımıyla ekrana art arda düşürülmesi sonunda hareketin yeniden kurulmasıyla ortaya çıkan görünüş, görüntülük üzerindeki hareketli resimler bütünü (TDK).
Günümüzde kamera kayıtlarının yaygınlaşması ile dijital diyebileceğimiz görüntü bulguları suç analizinde ve kimlik tespitinde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Burada olay analizi ve kimlik tespitinin birlikte yapılması mümkündür.
Suç analizinde eşkal(fotoğraf, robot resim, video-kamera vb.) görüntüleri; olayla ilgili şüpheli kimsenin, suç işlediğini düşünülen kişilerin, olayın mağdur ve tanıkları tarafından görünen hallerinin tanınıp suç işlediklerini veya işlemediklerini ispat etmek için kullanılır. Bunlar; kişi anlatımları ile(sanık, tank, mağdur) elde edilen bilgi ve görüntüler(robot resim, çizim), fotoğraf, ve görüntü kaydeden cihazlar elde edilerek eşkal oluşturulur.
Elde edilen eşkal görüntüleri; suçluların tespitinde, masumların olaydan ayrıştırılmasında, kimliği belirsiz cesetlerde kimlik belirlemede, suçu üzerine olan kişilerin karşılaştırılması vb alanlarda kullanılır.
Kimlik belirtimi; canlı veya ölü bir kimseyi başkasından ayırt eden özelliklerin tespitine denir. Suçlu veya mağdurun kim olduğunu veya olay yerinde bulunan eşya veya insan vücuduna ait parçaları inceleyerek nasıl bir kimseye ait olduğunu tespit edilmesidir. Kişi(canlı, cansız) eşkalinin belirlenerek kimliğinin ispatı sağlanır.
Kişilerin kimlikleri hukuki, tıbbî yönden belirlenmesi gerekir. Kişi ile ilgili işleme başlanmadan kimlik bilgileri alınır. Sanığın suçla ilgili susma hakkı verilirken kendi kimliği ile ilgili bilgileri doğru olarak belirtme mecburiyeti vardır.
Yaşayan kişiler, bozulmamış cesetlerde ve çürümüş cesetlerde kimlik belirtimi yapılır. Bunların metotları farklıdır;
Resmi belge,
Yüz ve vücudun görünümü,
Cinsiyet ve yaş tayini,
Boy ağırlık ölçüleri,
Bireysel tanımlayıcı izler(el, ayak, yüz ve el yazısı, …),
Antropometri sistemi,
Vücut parça, doku ve sıvıları,
Kişi beyanları,
İnsanlar yüzlerinden tanınırlar. Birbirine tam benzeyen iki insan yüzü yoktur benzerler arasında bile dikkatle bakıldığında bir takım farklılıklar görülür. İnsan yüzünün incelenmesinden cinsiyeti, ortalama yaşı, ırkı ve sosyal durumu hakkında bir şeyler söylenir(S. Y. Özden, s. 37).
Eşkal tanımlamada temel maç kimlik tespitidir. Yeni teknoloji ile bu tür kimlik belirtmeler değişik yöntemlerin eşkal veri tabanında birleşmesi ile oluşmakta, özellikle bilgisayar tabanında, fotoğraf, görüntü( video, kamera) çizim vb. gibi verilerden eşkal arşivi oluşturma ve sorgulama yaparak kimlik bilgilerine ulaşmaktadır. Robot resim bilgisayar tabanında oluşturulur ve bu arşivden (robot resim, fotoğraf, görüntüden elde edilebilir) otomatik olarak sorgulanır. Bu sistem; parmak izi (AFIS), pasaport, vatandaşlık vb. alanlarla bağlantılı olarak da kullanılır.
Bilgisayar tabanında eşkal yüz oluşturma veya arşivdeki yüzlerle (fotoğraf, çizim, kamera) araştırma yaparak sorgulamak için bilgisayarın hız ve esnekliği, bilgi depolamasını birleştiren bir yazılım sistemidir. Bir olayda tanık yada tanığın olduğu durumda ve bir şahıs olayın faili veya bilgisinin olduğu durumda buna ulaşmak için bu şahsın verdiği tariflerle kimliğinin tespitine gidilir. Bir çok karışık göz, burun, ağız vb. tipleri içeren kataloglardan seçme yapmaları tanıklardan istenerek verilen cevaplar kodlanarak arşiv bilgilerine daha pratik ulaşım sağlanır. Tanıklar oluşan yüzü görürler ve yapılacak ilave çıkarma tanığın kolay çağrışım yapması sağlanır. Ayrıca sabit bir resim(kişi) yerine teşhiste çok kişi gösterme imkanı kolay olur.
Robot resim(yüz resmi) oluşturmak için soruşturmacıya değişik yüz tiplerinin hazır halde bilgisayar deposunda bulunması gerekir. Sistem içerisindeki periyodik olarak yeni suçlu(suç) unsurları ve aksesuarları geliştirilmiş olmalıdır. Tüm erkek ve kadın yüz(baş) karakterlerini ırkları kapsayan ve bunlara karakteri yayma-taşıma-gölgelendirme-boyama-çizme-silme-ekleme-çıkarma yapabilen veri tabanı bulunur bu da teşhiste başarıyı artırır.
Robot resim gerçekleştirmek ve buradan fotoğrafına veya görüntüsüne ulaşarak kimliği tespit etmek için genelde şu bilgiler istenir, şüphelinin, cinsiyeti, ırkı, boyu, vücut yapısı(kilosu, minyon, dolgun, geniş omuzlu) yaşı; saç rengi-uzunluğu-tarama stili, ayrıca sakatlık, yüzün şekli ve yüzünde belirgin iz ve kırışıklıklar, bıyık-sakal, çene-yüz, göz-kaş-gözlük, ağız-dudak-burun yapısı ve bunların detaylarına inilir. Bu detaylar geniş bilgisayar tabanında değerlendirilerek arşivleme ve çapraz sorgulama yaparak bu bilgilerden kimlik tespitine gidilir.
***
2. Fotoğraf-Eşkal-Robot Resim Karşılaştırma Yöntemleri
Eşkal karşılaştırması elimizdeki materyallere ve karşılaştırılacak malzemeye göre yapılır. Günümüzde bilgisayar teknolojisi kullanılmaktadır.
Kareleme, karşılaştırılan görüntüler(yüz, boy) aynı boyutlarda karelere bölünerek. Kişinin yüzü bilgisayar ortamında zemine yerleştirilir. Karelere bölünerek; göz, kulak, burun, çene, alın, saç dipleri birer nokta konur bu noktalar sabitleşerek diğer yüz haritası ile çakıştırılır.
Noktalama, karşılaştırılan görüntüler üst üste konarak çakıştırma yapılır(bilgisayar, iğne ile işaretleme)
Yüz anatomisi ile örtüşçe; yüzdeki ben, kemik, yara izi vb. karakteristik izler(bilgisayar, müşahede)
Referans fotoğraf gerçek olmalı. Gerçek fotoğraf çıktısından doğruluğu yüksek olan karşılaştırma yapılmakta. Yüz anatomisinin yaş vb gibi orantıları ölçüleri değişmeyen bölgelerin yerlerin orantısı alınarak karşılaştırma yapılmakta. Örneğin; göz çukuru, yanak, çene ortalaması gibi.
C. Bilgisayarın Anladığı Dilde Yüz Tanımlama
Günümüzde suç analizinde kullanılan kriminal çalışmaları ve arşiv bilgileri teknolojinin bilgisayar-dijital ortamında kullanarak yapılması verimliliği daha artırmıştır. Bu sistemle daha çabuk, güvenilir, eşleme imkanı daha fazla olan çıktılar elde edilmektedir. Özellikle kişi eşkali her olayda kolluğun karşısına çıkan bir kimlik tespit etme ve delillendirme bulgusudur. Bilgisayar ortamında eşkal bilgilerinden yola çıkarak kişi belirleme kesinliğe yakın bir sonuç vermektedir.
İnsan her şeyi ile kendine özgüdür, bu karakteristik özellikler tanınmasına, kimliğinin tespitine yardımcı olur. Yüz üzerinde dikkati çeken 120 adet ayırt edici özellik olduğu bulunmuş, bunlar içerisinde 68 ana özellik ortaya çıkmıştır. Yüzün dijital/analog kameralar ve diğer görüntüleme cihazları kullanılarak sayısal bir ifadeye dönüştürülmesine yüz biyometresi denir. Bu işlemin sonucunda elde edilen görüntü, yüz unsurları arasındaki uzaklıkların ölçülmesi (tanımlama algoritması) ve bu uzaklıkların tanıma algoritmasında gerekli yerlere oturtulması ile matematiksel bir ifade haline gelir. Bu ifade kullanılan yüze ait olan ve başka birinin yüzünden elde edilecek başka bir ifadeden tamamen farklı bir formül olarak adlandırılır. Bunun sonucunda daha önceden tanıtılmış yüzlerin, kısaca kişilerin bilgisayar yardımı ile kolayca hatırlanabilmesi ve ihtiyaç duyulduğunda tanımlana bilmesi oldukça kolaydır.
Yüz tanıma adımları olarak; herhangi bir yüz aşağıdaki adımların uygulanması ile bilgisayar tarafından algılanarak gerekli yerlere kaydedilir. Karşılaştırılması istenen verilerle eşleme yapılır. Eşkale uyan veya yakın olan görüntüleri soruşturmacıya sunar. Bu aşamada;
Yüzün dijital/analoğ olarak görüntülenmesi,
Elde edilen anoloğ ise dijital hale getirilmesi,
Dijital görüntüdeki unsurların, tanımlama algoritması kullanılarak birbirine bağlı olan uzaklıkları ve yüzün genel alanı içindeki koordinatların saptanması,
Elde edilen değerlerin tanıma algoritması kullanılarak matematiksel bir ifadeye dönüştürülmesi,
İfadenin daha sonra elde edilecek diğer ifadeler ile karşılaştırılmak ve diğer uygulamalar için kullanılmak üzere saklanması,
İşlemleri yapılır.
İnsanın kronolojik yaşı dış görünüş yaşı ile her zaman tam bir benzerlik göstermez. Doğduğu günden itibaren yaşlanması genetik özelliklerle olduğu gibi çevresel etkilerle de ilgilidir. Bu etkenler nedeniyle insanın dış görünümünde özellikle yüzün şekil ve görünümünde oluşan değişikliklere göre kesin yaş tayini yapmak amacıyla farklı alanlarda, farklı yöntemlerle çalışmalar yapılmaktadır. Bilgisayar ortamında matematiksel ifadelerle eşkal tanımlamada; üst üste bindirme, kafada burun boşluğu yeri, göz çukurları, şakak kemikleri ve kaş çeperleri gibi bazı referans noktaları hesaplanır. Bu hesaplamalar orijinal fotoğrafla üst üste bindirme veya sayısal değer verilerek karşılaştırılır.
Yüz rekonsrüksyonu (biçimlendirme) ve yaşlandırma teknikleri; eşkal ile kimlik belirleme de yaşa bağlı değişkenleri hesaba katmak gerekir. Yüzün temel alanlarına ve kafatasına yüz yapılandırma ile bu sağlanır. Burada; birbirine ölçüleri, göz, burun kulak dudak vb başlangıç ve bitiş noktaları, ne kadar büyüdüğünü, antropolojik bilgisayar destekli yüz-eşkal yapılandırması elde edilerek karşılaştırma yapılır.
Birçok olay sonrası kişilerin yüz ifadesine yarayacak kafatası elde olduğu durumlarda yeniden yüzlendirme yapılması gerekir. Yeniden yüzlendirme, kimliği bilinmeyen bir şahsın yüz ifadesinin, kafatası boyutlarından tahmin yoluyla saptanabildiği bir kimlik tespit tekniğidir. Bu işlem anatomik kurallara bağlı olarak kafatası üzerinde şekillendirilmesi yöntemini kapsar. Bireyler ve cinsiyetler arası farklılıklar bilimsel çalışmalarla metodik olarak tam ortaya konulamamış olsa da insan yüzü geometrisini tanımlayarak eşkal belirlenebilir. Yüzün genişlik, yükseklik boyutlarını(orantılama) etkileyen antropometrik faktörleri belirlemek bu çalışmada önemlidir.
D. Hukuki Durum
Teşhis işlemi ceza muhakemesinde isnat ile ilgili olarak büyük bir değer taşır onun için bu işlemin yönlendirici bir biçimde yapılmaması gerekir. Teşhis için ne kadar çok görüntü gösterilirse ve bunlar yanyana gösterilirse daha sağlıklı olur. İşlemin yönlendirici bir biçimde dikkatleri belirli şüpheli üzerine çekecek her türlü ima ve mesajdan sakınılmalıdır. Ayrıca eşkali (çizim, görüntü …) teşhis metotlarında sanığın bulunmasına, bulunsa da avukat isteme ve diğer teşhis metotlarındaki gibi vücut sıvıları vb. alma, değerlendirme ve sonuç bekleme gibi sakınca ve problemleri de yoktur. Eşkal oluşturarak sorgulama yapmak, şahıs teşhisi yapmak önemli bir delil, suç ve suçlu belirlemede faili belirlediği gibi masum insanların aklanması ve faili bilinmeyen cesetlerin kimliğini belirlemede önemlidir.
PVSK ve PVST madde 5’de kimlik tespiti amaçlı fotoğrafı alınacak kişileri belirtmiştir. Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit Etme Şube Müdürlüğü Yönetmeliği’nde ve Foto-Film Şube Müdürlüğü Çalışma Yönergesi’nde düzenlemeler yer almaktadır.
Emniyet Genel Müdürlüğü 2002 genelgesinde; foto-film cihazları, terör, ideolojik hadiseler, kaçakçılık, uyuşturucu madde operasyonları, toplumsal olaylar gibi konularda olay öncesi, olay sırası ve olay sonunda fotoğraf ve video kamera çekimi, montaj ve video kasetlere aktarılmasında ilgili birimlerin yardımlaşmasını önermektedir.
2911 Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu m.13 ve 2908 Dernekler Kanunu m. 68’ de “ … gerektiğinde toplantının safahatı, konuşmaları, toplantı afiş ve pankartları teknik ses alma cihazları, fotoğraf ve film makineleri gibi araçlarla tespitini sağlamak.”, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçme Kütükleri Hakkında Kanun m.51 ve 55 de “…parti temsilcilerinin yapacağı konuşmalar ve görüntüler(TV) yayın sırasında ses ve görüntü alma cihazı ile tespit edilir, konuşmaları tespit eden bant ve sair araçlar YSK saklanır, görüntülerde ve seslerde suç teşkil eden bir husus bulunup bulunmadığı incelenir, suç teşkil eden konuşmaları yapanlar hakkında yasal işlemler yapılır” hükümleri yer almaktadır.
Yine suçla mücadele öngören kanunlarda delillerin kaybolmasını önlemek, topluluğu izlemekle görevlilere, toplantıyı teknik ses alma, fotoğraf, film vb araçlarla tespit ettirmek gibi görevler verilmektedir.
ÖRNEK OLAY – 1
7.12.2002 basın. İstanbul-Ümraniye’de 8-10 çocuğa tecavüz eden kişi son olayında şüphe üzerine kaçtı ama vatandaşların eşkalinden tanıyarak polise bildirmesi üzerine yakalandı. Yapılan inceleme ve araştırma sonucu olayların faili olduğu ispatlandı.
Gerçek suçlu olduğu anlaşılan A’dan sonra 21 gün önce vatandaşın şüphesi üzerine yakalanan, eşkali uyan ve peruk takan B 21 gündür tutuklu kaldıktan ve sapık damgasını yedikten sonra olayla ilgisizliğinden dolayı serbest bırakıldı.
ÖRNEK OLAY – 2
28.01.1999 Ankara-Çankaya, A. dükkan kiralar, tadilat yapıyorum diye camları gazete kaplar bitişik dükkan sarraf . Gece veya hafta sonu duvarı delip girer ve soygun gerçekleşir. Müştekiler ve tanıklar adamı şekil olarak çok iyi tanıyorlar, oturup konuşmuşlar. Eşkâlin haricinde hiçbir bilgi yok.
Avantajları
Yüz tanıma, herkese ait ayrı bir ifade sunması ve bunun sonucunda kişinin tanınması ve tanımlanması oldukça kolaylaştırması nedeniyle zabıta oldukça fazla kullanmaktadır. Kullanımının kolaylığı ve maliyetinin düşük olması, hukuki yönden çok zaman tercih edilmektedir.
Yüz tanıma, bilgisayar destekli tanımlama ve algılama yeteneği sayesinde bir çok şüpheli arasından aranan kişinin kolaylıkla tanınması ve teşhis edilmesini kolaylaştırmaktadır. Bu yazılım suçlu veri tabanı ile beraber kullanıldığında teşhisin çok daha etkili ve doğru olmasını sağlamaktadır. Görgü tanıklarının ifadesine göre yapılan bir tanımlamada kişinin vücut ve yüz yapısı ile desteklenen yüz tanıma yazılım artık tamamen bir kişi tanıma programına dönüşecektir. Kusuru az, doğrusu çok olan kişi tanıma arşivi oluşacaktır.
Bozulmuş cesetler, trafik kazası deforme olmuş yüzler üzerinde yeniden yapılandırma ve orijinali oluşturma işlemi yapılabilmektedir.
Eşkal tespiti suç analizinde adli, siyasi her olayda eşkalden sanıklara gidilerek olayların çözümünde önemli delillerdendir.
Suç işleyen sabıkalılar özellikle profesyonel sabıkalılar suç işleyecekleri zaman veya sonrasında genellikle görünüm ve kılıklarını değiştirirler. Bu değişiklikler; bıyık, sakal, peruk bu tür değişikler dikkate alınarak bunlar bilgisayar veri tabanında oluşturulur.
Toplumsal olaylarda, o an müdahale edilmeyen olayların kışkırtıcıları görüntüsü kayıtlanarak teşhis yapılarak uygun zamanda tahkikat yapılır. Toplu fotoğraftan belirlemede arşivden, robot resimden, fotoğraftan faydalanılır. Bunun için, fotoğraf, video-kamera, suçlu fotoğraf, görüntü ve görüntü imajları işleme tabi tutulur.
ÖRNEK OLAY – 3
Seri katilin 5 kez idamı istendi Basın. 6.2.2003.
Cezaevinden iki kez afla çıktıktan sonra 5 kişiyi öldürdüğü, 1 kadına tecavüz ettiği, 4 gasp gerçekleştirip iki kez de polisle çatışmaya girdiği ileri sürülen suç makinesi Durmuş Anuçin hakkında 5 kez idam cezası istendi.
Diğer sanıklardan Mustafa Baş hakkında da idam cezası istenirken, Selim Gündoğu ile Ali Mısır 9 yıla kadar hapis istemiyle yargılanacak. Polisin çizdiği robot resmin, İzmit’te 10 yıl önce hırsızlık suçundan gözaltına alınan Bayram Çoban’a benzemesi olayı çözmüştü. Parmak izi karşılaştırmasında aranan kişinin Bayram Çoban sahte kimlikli Durmuş Anuçin olduğu kesinleşmiş ve Anuçin 105 gün süren takip sonunda, Ümraniye’de Mahmut Çakır sahte kimliğiyle yakalanmıştır.
ÖRNEK OLAY – 4
Yer korsanı kameraya takıldı, 5.6.2003. Gazeteler
Atatürk Havalimanı’nda ateş edip kaçan ‘yer korsanı’ kamera görüntülerine yakalandı. Saldırgan Dış Hatlar Terminali geliş katında A Girişi’nden içeriye girmeden önce kameralara yansıdı.
ÖRNEK OLAY – 5
24.5.1995 Alanya’da Rus turist V. K’ye tecavüz edilir ve öldürülür, ertesi gün Hollandalı 3 turist kız kaçırılır tecavüz edilir boyunları kesilerek uçurumdan atılır. Biri ölür, ikisi kurtulur. Kurtulanlar eşkal bilgileri verirler bunun üzerine Alanya’da dolmuşçuluk yapan kişi ve arkadaşları yakalanır olayın diğer bulguları ile olay aydınlatılır.
2. Dezavantajları
Teşhis olaylarında, sorgulama yapan şahısların çok dikkatli olmaları gerekiyor. Sanığın teşhis eden birden fazla görgü şahidi olsa bile, bu teşhislerin yanlış çıkma oranı çok yüksektir. Görgü şahidi başlangıçta, suçluyu teşhis edemeyeceğini belirttiği halde zamanla teşhis yapabilmesinin olumlu, olumsuz yönleri karşımıza çıkmakta.
• Görgü şahidinin orijinal suçlu tanımlaması ile sanığın gerçek görünüşü arasında ciddi fark mevcuttur,
• Birden fazla görgü şahidinin aynı kişi ile ilgili farklı teşhis yapması/yapmaması,
• Görgü şahidi ile sanık farklı/aynı ırktan olması,
• Suçun işlenişi sırasında şahit suçluyu gördüğünde bir suçun işlenmekte olduğunun farkında değildir(suçu daha sonra öğrenmiştir, bu durumda failli algılaması farklıdır.
• Görgü şahidinin gerçek suçluyu görmesi ile teşhis arasında uzun bir zaman geçmesi,
• Görgü şahidi(mağdur) teşhiste (eşkalde) “pozitif” olmaktan uzaktır(Fred E. Inbau, s.19-20)
Yüz tanıma elde ettiği verileri kullanarak çok başarılı sonuçlar vermesine rağmen bazı zamanlarda çok dikkatli çalışmayı ve ayrıntılı tanımlamayı zorunlu kılar. Yüzü tanıtılan kişinin sonradan saçının rengini değiştirmesi, gözlük takması, sakal-bıyık bırakması, yüz unsurları üzerinde değişimle sonuçlanan cerrahi operasyonlar yaptırması … tanımayı oldukça güçleştirir. Şüpheli sanığın eşkâline uygun birilerinin polisin elinde olması vatandasın ihbar etmesi kişileri boşuna mağdur edebilmekte(örnek olay 1).
Tanıma, insan gözü, kulağı ve hafızası ile ilgilidir. Yapılan araştırmalarda;
• Aileden birinin, kişileri 40-80 metre uzaktan tanınabileceği,
• Bilmediğimiz, tanımaya ilişkin özelliği olmayan kişileri 25-30 metre mesafeden tanıyabileceği,
• Kamburluk-sakatlık gibi vücutta arızası olan kişilerin 100-150 metre mesafeden tanınabileceği,
• İlk defa görülen bir kişinin, ikinci bir defa görüldüğünde teşhis edilebilmesi için 15-20 metre mesafeden görülmesi gerektiği,
varsayılmaktadır.
Bu gibi konuları hem avantaj, hem dezavantaj olarak karşımıza çıkmakta.
ÖRNEK OLAY – 6
21.02.1997, Ankara-Keçiören bölgesinde tecavüz ve gasp yoğunlaşır. Şüpheliler aranırken eşkal bilgilerine uyan bir kişi yakalanır. Mağdur ve tanıklara teşhis yaptırılır ve şüpheli sanık haline gelir, tutuklanır. Bu aşamada aynı olayla ilgili M.M. Özbıyık olay yeri bulgularının analizinden tespit edilir ve olayların faili olduğu ispatlanır.
ÖRNEK OLAY – 7
9.6.20003 gazeteler ve TV kanalları öldü diye defnedilen Yeter’in iki ay sonra evine gelmesi. Cesetlerde eşkalden kimlik belirleme hatalara neden olmakta, özellikle kayıp ve suda kalmış, yanmış parçalanmış cesetlerde. Teşhis edilip defnedilen kişilerin yaşadığı anlaşılmakta.
2. TEŞHİS İŞLEMİ VE UYGULAMASI
Bir olayda şüpheli kişinin suç işlediğini görenler tarafından tanınıp veya görüntü kaydeden cihazlarla suç ve yeri ile ilişkisi olduğunu ispat eden delillendirme işlemidir.
Suç sayılan eylemden sonra, olayı aydınlatmak, suç işleyenin kimliğini ve eşkâlini tespit etmek, soruşturmaya delillendirmek için yapılır. Suçlu, tanık, mağdur (maktül, müşteki) tanınması için yapılır.
Suç işleyenin kimliğinin tespiti, olaya tanık olup kendini gizleyenler, suçu kabul etmediği, suçunu itiraf ettiğinde, kimliği belli olmayan yaşayanlar, kimliği belli olmayan cesetlerde kişileri tanımlamak için yapılır.
Suç işleyenin veya suç işleyeni gören/tanıyanın olayın mağdur ve tanıklarınca teşhis edilmesi soruşturmaya büyük katkısı vardır. Bu işlemin safhasında dikkatli olunması gerekir. Ölçme değerlendirmeyi hassas yapmak soruşturmayı ve suç analizini temelinden etkiler.
• Teşhise konu olacak kişilerin sayısının belirlenmesi ve birbirine benzer eşkâlde kişilerin arasında bulunması(yaş, boy, …) gerekir.
• Teşhis sırasında teşhis edene hiç bir şekilde etki edilemez ve kararında serbest bırakılır,
• Teşhise konu olan kişileri kolluk iyi bilmeli, teşhis yapacak kişiler hiç bilmemeli, teşhis yapanın bilmediği kişiler teşhise konu olan kişi ile katılır gösterilir ve göstermesi istenir.
• Teşhis yapan kişi ayırt edici özelliğini sayarak kimi gösterirse o şahısın özellikleri ve kimlik bilgileri tutanağa geçirilir,
• Teşhise konu olan kişi ile teşhis yapan mağdur(tanık) yüz yüze getirilmemeli. Birbirini etkileyebilir, özellikle profesyonel suçlular( organizeli suçlar; terör, kaçakcılık) etkiler.
• Teşhise katılan tanıklar ve mağdurların birbirini etkilemesi engellenmelidir.
Tanık ve mağdurların eşkal ile bilgileri hemen olaydan sonra alınmalı. Daha sonra başka nedenlerden dolayı anlatım değişiklikleri olabilir. Farklı eşkal bilgileri verdiğinde neden dolayı verdiği bilinmeli ve önce verilen beyanın neden değiştirildiği belirtilmeli. Tanık ve mağdurlardan kendi görgüleri alınmalı. Arşive alınan görüntü bilgileri(fotoğraf, eşkal, görüntü) suç işledikleri kılıkla veya devamlı dolaştığı kıyafetle alınmalı; şapkalı, başörtülü vb.
F. Kriminal İncelemeler ve Uygulama
1. Uygulama
İl Emniyet Müdürlükleri, Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit Şube Müdürlüklerinde Eşkâl Tespit Büro Amirlikleri bulunmakta. Yönetmelikle belirlenen görevleri; kişilerin eşkal tespitini yapmak, sınıflandırmak ve arşivlemek, gerektiğinde görgü tanıkların açıklamasına uygun robot resimleri çizmek, bunları arşivdeki benzer eşkal tanımlarıyla karşılaştırmak.
Görgü tanıklarının tanımlarına uygun olarak muhtemel suç faillerinin ya da cesetlerin eşkallerinin robot resimlerini çizmek arşivdeki eşkal bilgileriyle kimliği bilinmeyen suç failleri ya da cesetlerin eşkallerinin karşılaştırılması yoluyla teşhis işlemini yürütmek.
Ankara, İstanbul, Bursa vb. büyük illerin dışındaki uygulama zayıf kalmakta. İllerde fotoğraf ve çizim tekniğine bağlı olarak çalışmakta, bazı il emniyet müdürlüklerinde bilgisayarlı veri tabanlı programlar kullanılmakta olsala arşiv vb gibi veriler düzenli tutulmamakta. Genelde İdanti-Kit Eşkal tanımlama programını kullanmakta, bu program sadece eşkal oluşturma için uygun olup fotoğraftan, görüntüden karşılaştırma yapılmamakta(Bu bilgiler 2001 bilgileri, değişen, gelişen bilgiler varsa paylaşalım).
Uygulamada ciddi durulmuyor, tanık olduğum, Kayseri, Antep gibi illerinden eşkal eşlemesi için gerekli olan fotoğrafların Ankara’ya gelmesi bile günleri buluyor. Karşı şube internetten gönderemiyor otobüsle gönderilmesi cihetine gidiliyor buda soruşturmayı uzatıyor, olumsuz etkiliyor.
Uygulama olarak farklı alanlardaki veri bankaları toplanarak POLNET veri tabanı ortak kullanıla bilinir. EGM Asayiş Daire Başkanlığı(internet adresinde) aranan şahıslar, kaybolan kişiler ve kimliği belirsiz olan cesetlerle ilgili bülten çıkarılmaktadır. Fotoğraf arşivleri ve suçlu tespiti için elde edilen eşkal verileri aynı veri bankasında bütün Emniyet birimlerinin hizmetine sunulması sağlanmalı.
2. Kriminal İncelemeler
Fotoğraflar, video bantları, görüntülü CD-disket, güvenlik kameralarına ait filmlerden resmedilmiş imajlar, şüphelilerin bilinen ya da sonradan elde edilen fotoğrafları ile karşılaştırılır. Elde edilmiş imajlardan sınırlı olarak yer ve zaman belirlenebilir. Elde edilen imajlardan elde edilen fotoğrafik delillerin, montaj, değiştirilmiş ya da kopya olup olmadığı belirlenir.
İncelenmesi, fotoğraf, film, video kanıtlarının orijinal olması önemlidir. Fotoğraf ve kayıt ile imajı alınan ve karşılaştırma istenecek kişinin basit açılardan, tam yanlardan ve karşıdan olmak üzere farklı açılardan fotoğraflanmalı. Özellikle baş ve yüze ait karşılaştırma isteniyorsa fotoğraf karesinde bu alanlar yer almalı bunun yanında vücudunda dövme, yara, bere ve izler karşılaştırmak için görüntülenmeli.
Kimlik belirleme soruşturma birimlerinin işlemlerine başlaması için önemli bir veri kaynağıdır. Suç işlenirken insanlar bir çok bilgi ve özelliklerini saklarlar, değiştirirler veya ortama bırakmazlar. Ama insanların simaları diğer insanların hafızasına, görüntü kaydeden cihazlara kaydedilmektedir. Günümüzde görüntü kayıtları sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu elde edilen görüntülerin suç analizinde kullanılması her geçen daha da artmakta ama yeterli olmamakta veya bazı hatalara neden olmakta. İnsan haklarının medeniyet ölçüsü olduğu günümüzde suçluların yakalanması, masumların ayıklanması için gerekli olan teknik ve bilimsel çalışmalar zaman kaybedilmeden yapılmalıdır. Ceza adalet sisteminin her aşamasında adaletin teminine yardımcı olacak olan bu sistemin ülkemizde uygulanabilir alanı ile tesis edilmesi gerekmektedir.
Teşhis
Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birden fazla ve aynı cinsten olması, aralarında yaş, boy, ağırlık, giyinme gibi görünüşe ilişkin hususlarda benzerlik bulunması gerekir. Teşhis için gerekli olması halinde, şüphelinin görünüşü ile ilgili gerekli değişiklikler yapılabilir. Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin her birinde, teşhis sırasında bir numara bulundurulur.
Teşhiste bulunan kişi ile teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birbirini görmemesi gerekir.
Teşhis işlemi en az iki kez tekrarlanır ve teşhiste bulunması istenen kişiye, şüphelinin teşhis edilecek kişiler arasında yer almıyor olabileceği hatırlatılır.
Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin, bu işlem sırasında birlikte fotoğrafları çekilerek veya görüntüleri kayda alınarak, soruşturma dosyasına konur.
Şüphelinin fotoğrafı üzerinden de teşhis yaptırılabilir. Ancak tek bir fotoğraf veya aynı kişinin farklı fotoğrafları üzerinden teşhis yaptırılamaz. Değişik kişilerin fotoğraflarının aynı büyüklük ve özellikte olmaları gerekir(PVSK ek m.6). Teşhis işlemi tutanağa bağlanır.
FOTOĞRAF İNCELEMESİ
1. GENEL BİLGİLER
Fotoğraf, çeşitli araç ve malzeme kullanarak görüntüyü özel bir yüzey üzerinde sabitlemedir. Fotoğraflar bir belge olarak bu günü ve yarına senettir. Resimle başlayan insanoğlunun kendini tanımlaması işlemi bugün fotoğrafla belge ve belgelemenin temel unsurlarındandır. Birçok belgenin aidiyetini belirlemek ve kişisini belirlemek için fotoğraf şarttır.
Belgelerin ana unsurlarından birisi de portre fotoğraflarıdır. İnsanın dış şeklini fotoğraf/resim ile yansıtmadır. Fotoğraf doğru kimlik doğrulaması yapmak ve yanlış anlaşılmaların engellenmesi için belgelerde güvenlik unsurudur.
Fotoğrafın hileli olup olmadığına dikkat etmek gerekir. Fotoğrafın yapılmasında, bunu yapanın hayal gücünün katkısı ve teknoloji kullanılması ile sahtesi üretilmesi mümkündür.
Fotoğraf kendisi bir belge olduğu gibi, belgenin aidetini ve güvenlik unsurunu belirtir. Belgelerde genelde vesikalık fotoğraf kullanılır. Ancak belgenin niteliğine ve amacına göre boydan, değişik cephelerden ve ebatlarda kullanılması mümkündür.
Vesikalık fotoğraf / resim: resmî belge için gerekli olan belli ölçülerdeki fotoğraf, vesikalık resim. Belirli bir standart ölçü olmamakla birlikte genelde 4,5 X 6, 6×4 (+- 1-05 cm) ebadında fotoğraflar kullanılır. Bazı özel kanunlarda ve yönetmeliklerde fotoğraflar tanımlanmıştır:
– Tarafların Fotoğrafının Yapıştırılması: Resmi senede tarafların yeni çekilmiş 6×4 ebadında fotoğrafları yapıştırılarak daire mührü ile mühürlenir ve taraflara birbirlerinin fotoğrafları imzalattırılır. Fotoğrafların küçük eski, yıpranmış olmaması ve kişiyi teşhise imkân verecek şekilde işlem günündeki görünümüne uygun olması gerekir (Tapu K.27, TKGM.Gn.930). İmza bilmeyenlerin parmak izi basması gerekir. Ancak imza ve parmak izinin fotoğrafı tanınamayacak hale getirmemesine özen gösterilmeli, fotoğrafın bir ucuna basılması lazımdır.
– Tarafların Fotoğrafının Yapıştırılması: Resmi senede tarafların yeni çekilmiş 6×4 ebadında fotoğrafları yapıştırılarak daire mührü ile mühürlenir ve taraflara birbirlerinin fotoğrafları imzalattırılır.
Biometrik fotoğraf/vesikalık, belli ölçüleri ve özellikleri olan vesikalık fotoğraftır. Biometrik vesikalık ebatları 3,5cm x 4,5cm olarak belirlenmiştir.
Belgelerde biometrik/vesikalık fotoğraf nasıl olmalıdır?
-Ebatları; 3,5cm x 4,5 cm önerilir. Ancak 4,5cm x 5cm veya 4,5 X 6, 6×4 (+- 1-05 cm) kullanılabilinir.
1-Saç bitiminden (alından) çeneye kadar olan mesafe 30mm-35mm
2-Fotoğrafta yüzün iki yanı da tam olarak görünecek şekilde olmalıdır. Gülünmemelidir.
3-Arka zemin düz beyaz renkte olmalıdır. Ayrıca kıyafetlere uygun fon olabilir. Beyaz kıyafetlere beyaz fon uygun olmaz.
4-Fotoğraf kontrastı ayarlanmış olmalıdır. Aşırı koyu, aşırı açık ya da yüzün bir tarafını karanlık bırakacak şekilde çekilmemelidir.
5-Kişilerin gözleri (kusurlu dahil) tam olarak görülmelidir. Güneş gözlüklü ve gözlük camı parlayan durumlarda gözlüksüz fotoğraf çekilmelidir.
Geniş bilgi için bakınız; Adli Bilimler, PA. Yay., 2004 s.223
Eşyası teşhisi; olayla yeri ve suçla ilgisi olan eşyaların tespiti ve teşhisi için yapılır. Olayda yaralamayı yapan bıçağın belirlenmesi gibi.
UYGULAMADA
Görüntüsü Karşılaştırılması
Karşılaştırmaya esas alınan eşkalin (belgenin) fotokopi olması; belgenin sahihliği ile birlikte belgenin fotokopi olarak üretilmesi aşamasında kaynaklanan kalitesi, görünen görüntü baskı derecesi, görüntü unsurların kaybı, transfer edilen toner kalıntıları eşkal kalitesine olumsuzluk katabileceğinden dolayı incelemeyi etkileyebilmektedir.
Tetkik konusu görüntülerde şahısların eşkâl karakteristiklerini ortaya çıkartmaya yönelik olarak; – Görüntü büyültme işlemi, – Görüntü işleme, süzgeçlerin uygulanması, – Renk parlaklık değerlerinin düzenlenmesi, – Görüntüleri iyileştirme gibi metotlar kullanılarak karşılaştırmaya esas alınmıştır.
Yüz karakteristiği hususları dikkate alınarak; Tetkik ve mukayese fotoğraf görüntülerinin karşılaştırılmasında eşkâl karakteristiklerini ortaya çıkartmaya yönelik olarak genel yüz eşkâlinin simetrik ve asimetrik yapılar yönünden kıyaslama yapılmıştır.
Eşkâl karşılaştırmada; yüz karakteristiğinde değişmez unsurların doğal, rutuş, montaj gibi yöntemlerle değişmesi / değiştirilmesi, görüntülerin dijital olması ve insan eşkâl karakteristiğinin zamana göre değişen unsurların görüntülerde algılanması gibi durumlar kıyaslamada olumsuzluk olarak ortaya çıkmaktadır.
Tetkik konusu görüntülerde şahısın eşkâl karaktersizliklerini ortaya çıkartmaya yönelik olarak; – Görüntü büyültme işlemi, – Görüntü işleme, süzgeçlerin uygulanması, – Renk parlaklık değerlerinin düzenlenmesi gibi işlemlerin yapımlısı kamera kayıt açı ve görüntü kalitesinden ve şahısın baş/yüz (şapka, gözlük, bone) kısmını kapatması gibi unsurlar ile eşkâl, yüz karakteristiğinde değişmez unsurların doğal, rutuş, montaj gibi yöntemlerle değişmesi / değiştirilmesi, görüntülerin dijital olması ve insan eşkâl karakteristiğinin zamana göre değişen unsurların görüntülerde algılanması gibi durumlar kıyaslamada olumsuzluk olarak ortaya çıkabilmektedir.
Görüntülerin çözünürlüğünün düşük olması, çekimin bulanıklığı, çekim açısının uyumsuzluğu, görüntünün uzaklığı ve öz
Tetkik konusu görüntülerde şahısın eşkâl karaktersizliklerini ortaya çıkartmaya yönelik olarak; – Görüntü büyültme işlemi, – Görüntü işleme, süzgeçlerin uygulanması, – Renk parlaklık değerlerinin düzenlenmesi,
İşlemleri yapılmış ve elde edilen sonuçlar mukayese fotoğrafla karşılaştırılmıştır.
Not: Renk çizgileri tetkik ve mukayese Kısmet GÜL’İN mevcut fotoğraflarında benzerlikler,
Tetkik fotoğraf görüntüsünün olumsuzlukları, mukayese fotoğrafın ve insan eşkâl karakteristiğinin zamana göre değişen unsurların görüntülerde görünme durumunu olumsuz etkilemesi mümkündür. Özellikle yüz karakteristiğinde değişmez unsurların bu nedenlerden dolayı kıyaslamada olumsuzluk olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hususlar göz önüne alınarak fotoğraf görüntülerinin tamamı tetkik edilerek sonuç elde edilmiştir.
SONUÇ
Tetkik ve mukayese fotoğraf görüntülerinin karşılaştırılmasında; genel eşkâl, yüz alın ve yanlara açıklığı / saç derinliği gibi simetrik ve asimetrik yapılar yönünden karşılaştırılması sonucunda oluşan bulgu ve kanaatler aşağıda belirtilmiştir.
….görüntüsünün kıyaslanmasında AYNI ŞAHIS olduğu müşahede edilmiştir.
Resimlerde renk çizgileri ATM kamera kayıtlarında işlem yapan şahıs olarak işaretlenmiştir. Şahısın genel ve baş/yüz/sima görüntüleri;
Kamera kayıt açı ve görüntü kalitesinden ve şahısın baş/yüz (şapka, gözlük, bone) kısmını kapatmasından dolayı eşkâl karakteristiğinin tespitine yeterli materyal görülmemektedir.
Ancak genel eşkâl karakteristiği olan; yaş, beden ve işlem yapmaya yönelik özgüven gibi unsurlar değerlendirildiğinde aynı şahıs olmaları söz konusudur. Ancak kesin kanata varabilmek için ATM kamera kayıtları görüntüleri ile Hasan Hüseyin ILGAZ’IN boydan görüntülerinin farklı açılardan temin edilerek karşılaştırılmasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir.
• Tetkik konu Garanti Bankası ATM kamera kayıtlarının çözümü yapılarak on sayfaya basımı yapılmıştır. Ancak tespit edilen ve işaretlenen şahıs görüntülerinde eşkâl karakteristiğini tespit etmeye elverişli görüntü bulunmadığından Hasan Hüseyin ILGAZ’IN mevcut görüntüsü ile karşılaştırma yapılamamıştır.
• Tetkike konu Satım Belgesi eki Nüfus Cüzdanında şahıs görüntüsü ile Sezai PEHLİVAN’IN mevcut şahıs görüntüsünün kıyaslanmasında benzerlikler tespit edilmiştir. Ancak görüntünün fotokopiden elde edilmesi ve eşkâl karakteristiğinin zamanla değişmesi gibi hususlar dikkate alındığında aynı şahıs olduğunun kesin olarak ifade edilemeyeceği belirtilmelidir (Resimler).
RAPOR
Tetkik ve mukayese görüntülerinin karşılaştırılmasında; genel eşkâl karakteristik özellikleri, özellikle sima eşkâl simetrik ve asimetrik yapılar yönünden ve diğer itiyadi unsurlar yönünden kıyaslama yapılmasında; optik büyüteç, renk ve dalga boylarında ışın kaynakları, bilgisayar ortamında çalışan grafik işlemci yazılım ve görüntü tarayıcı programlar kullanılarak yapılan eşkâl teknikleriyle karşılaştırılması sonucunda oluşan bulgu ve kanaatler aşağıda belirtilmiştir.
1984 Pakistan mülteci kampı 13 yaşında. 2002 yılı fotoğrafı.
Yüzleştirme: CMK tanıkların dinlenmesi bölümünün m. 52’de tanıkların ve şüphelilerin birbirleri ve çapraz olarak yüleştirileceği düzenlenmiştir.
“Tanıklar, kovuşturma evresine kadar ancak gecikmesinde sakınca bulunan veya kimliğin belirlenmesine ilişkin hallerde birbirleri ile ve şüpheli ile yüzleştirilebilirler (m. 52/1-2).
Her tanık, ayrı ayrı ve sonraki tanıklar yanında bulunmaksızın dinlenir.
Tanıklar, kovuşturma evresine kadar ancak gecikmesinde sakınca bulunan veya kimliğin belirlenmesine ilişkin hâllerde birbirleri ile ve şüpheli ile yüzleştirilebilirler. Tanıkların dinlenmesi sırasındaki görüntü veya sesler kayda alınabilir.
Yazan : Mustafa Kaygısız
Bu alanlarda bilirkişi, kriminal inceleme, uzman görüşü hizmeti verilmektedir.
Bilirkisiraporlari.com da yayınlamakta olan her makale kurucu bilirkişilerimiz tarafından yazılmış olup yayınlanmış eserlerden oluşmaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası kapsamında korunmaktadır. İzinsiz kopyalanması yasaktır.
Diğer Alanlarda Verdiğimiz Hizmetler İçin
Görüntü, Video ve Ses İnceleme
