Boşanma Davasında Maddi-Manevi Tazminat Miktarı

Boşanma davası sonucunda daha az kusurlu olan eş maddi ve manevi tazminat alabilecektir. Maddi tazminat ile boşanma nedeniyle uğranan zararlar tazmin edilirken, manevi tazminatla da kişilik hakları zedelenen eşin duyduğu acı ve elem tazmin edilmektedir. Ancak bu tazminatların ödenmesi için bazı şartların sağlanması gerekir.

Madde 174- Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.

Maddi ve manevi tazminat talebi boşanma davası ile birlikte istenebilir. Ancak dava esnasında istenmemişse boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde yeni bir dava ile istenebilir. Boşanmada maddi manevi tazminat zamanaşımı süresi dolduktan sonra hak kaybedilecektir.

Maddi Tazminat İstenen Haller

Evlenme haline eşler maddi ve manevi yönden birlikte ortak bir hayat sürmeye başlar. Bu nedenle boşanma halinde bir takım beklenen kazançlar ortadan kalkar, ekonomik olarak daha kötü duruma düşülebilir. Örneğin eşi ile birlikte ortak olarak bir işletme işleten eşler arasında boşanma nedeniyle ortaklık bozulabilir. Bu durumda daha az kusurlu olan eş diğer eşten tazminat alabilecektir.

Maddi tazminat alma şartları:

Mahkemenin verdiği boşanma kararı ile sonlanan bir evlilik olmalıdır.
Eşin maddi tazminat talebi olmalıdır.
Maddi tazminat ödemesi istenen eş daha kusurlu olmalıdır.
Tazminat talep eden eş kusursuz ya da daha az kusurlu olmalıdır.
Maddi tazminat isteyen eşin mevcut ya da beklenen menfaatleri zarar görmelidir.
Tazminat yükümlüsünün ödeme gücüne göre tazminata hükmedilmelidir.

Diğer eşin sigortasından yararlanmak, çalışmayan eşin diğer eşten aldığı maddi destek gibi durumlarda tazminat ödenmektedir. Eşin mirasından mahrum kalma ise beklenen menfaat değildir.

Miktar Nasıl Belirlenir?

Maddi tazminat miktarı mahkeme tarafından yapılan inceleme neticesinde belirlenir. Ancak tarafların talep ettiği maddi tazminat miktarı üst sınırdır. Hakim bu miktardan daha fazlasına hükmedemez. Evlilik süresi, eşlerin kusur oranı, gelir ve giderleri gibi konular araştırıldıktan sonra miktar belirlenir. Belirlenen maddi tazminat tek seferde ya da taksitler halinde ödenebilir.

Maddi tazminatın yasal faizi ile ödenmesi istenebilir. Bu durumda hakim tazminat istenen tarih ile karar verilen tarih arasında yasal faiz kararı verebilecektir.

Maddi Tazminat Nasıl Ortadan Kalkar?

Mahkeme tarafından hükmedilen maddi tazminat şu hallerde ortadan kalkar:

Eşlerden birinin vefatı,
Alacaklı olan eşin evlenmesi ya da evli gibi ortak hayat yaşaması,
Alacaklı eşin haysiyetsiz yaşam sürmesi,
Alacaklı eşin muhtaçlık durumunun ortadan kalkması.

Eğer tazminat tek seferde ödenmişse bu hallerde iadesi istenemez. Ancak taksitler halinde ödeniyorsa ödenmeyen iratlar artık iptal olacaktır. Tazminat alan eşin vefatı halinde mirasçıları bu tazminatı alabilecektir.

Manevi Tazminat Hangi Hallerde İstenir?

Evlilik birliği sona ererken kişilik hakları zedelenirse manevi tazminat ödemeye yer olacaktır. Kişilik hakları zedelenen ve daha az kusurlu olan eşin duyduğu toplumsal baskı, psikolojik çöküntü gibi zararları tazmin edecektir. Daha fazla kusurlu olan eşin ödeme gücü oranında manevi tazminat belirlenebilecektir.

Manevi tazminat alma şartları şunlardır:

Mahkemece verilen bir boşanma kararı olmalıdır.
Manevi tazminat talep edilmelidir.
Manevi tazminat isteyen eş diğer eşten daha az kusurlu olmalıdır.
Manevi tazminat ödeyecek eş daha kusurlu olmalıdır.
Manevi tazminatın en önemli koşulu kişilik haklarının zedelenmesidir.
Kişilik haklarındaki zarar biten evlilik ya da boşanmadan kaynaklanmalıdır.

Miktar Nasıl Belirlenir?

Manevi tazminat miktarı belirlenirken boşanma sürecindeki olaylarla eşlerin kusur oranları belirlenir. Eşlerin sosyal ekonomik durumları, aile bütünlüğüne yapılan saldırı, eşe yapılan kişisel saldırının oranı, tazminat ödeyecek kişinin alım gücü gibi kriterlere göre belirlenecektir. Boşanma davasına bakan mahkeme tüm bu konuları araştırdıktan sonra hüküm kuracaktır.

Hakim talep edilen manevi tazminat miktarı ile bağlıdır ve daha fazlasına hükmedemez. Manevi tazminat ödenirken maddi tazminat gibi taksitlendirilemez. Tek seferde peşin olarak ödenmesi gerekir. Ayrıca sadece tazminat ödenecek olan kişiye aittir ve mirasçılara devredilemez.

Tazminat İstemleri Harca Tabi Midir?

Boşanmada davası sırasında istenen maddi ve manevi tazminat istemleri boşanma davasının feri niteliğinde olduğu için harca tabi değildir. Bu talebin kabulü ya da reddi ayrıca vekalete hükmedilmesine gerek yoktur. Eğer boşanma davasında tazminat istenmemiş ve sonradan yeni bir dava açılmışsa harç ödemek gerekir. Bu harç da maktu olacaktır. Dolayısıyla boşanma davasında maddi ve manevi tazminat isteminin ne miktarı ne olursa olsun aynı harç ödenecektir. Hakim talep edilen tazminattan daha fazlasına hükmedemeyeceği için miktarları yüksek tutmakta fayda vardır. Ancak bu miktar zenginleşme amacı taşımamalıdır. Örneğin asgari ücretli eşten 500 bin lira tazminat istenemez. Çünkü Türk hukukuna göre hiç kimse sebepsiz zenginleşemez.

Örnek Yargıtay Kararı

Maddi ve manevi tazminat miktarının hesaplanmasında, tecrübeli ve güvenilir avukatların daha önce sonuca varan benzer durumlardaki Yargıtay kararlarını incelenmesi esasından bahsedebiliriz. Boşanma davasında da durum aynı şekildedir. Tazminat miktarının hesaplanması, tarafların maddi durumu, çocuk veya çocukların velayeti, evlilik birliğinde yaşanan birtakım hususlar gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Bu sebeple Yargıtay kararlarının hassasiyetle incelenmesi, mahkeme tarafından belirlenecek tazminat miktarına yakın bir miktarla müvekkilin karşısına çıkmak konusunda önem arz etmektedir.

Örneğin aşağıdaki Yargıtay kararında eşlerden biri evlilik içinde şiddet uygulamaktadır. Şiddet uygulayan eşin ödeme gücü olmadığı halde 20 bin TL maddi ve 20 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmedilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu 2014/936 E. , 2016/597 K.

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ :Aile Mahkemesi

Taraflar arasındaki “nafaka ile karşılıklı boşanma ve ferîleri” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; İstanbul 1. Aile Mahkemesince asıl davanın kısmen kabulüne, davacı kadın tarafından açılan ve birleştirilerek görülen boşanma davasının kabulüne, kocanın açtığı boşanma davasının ise reddine dair verilen 28.02.2012 gün ve 2009/866 E., 2012/64 K. sayılı kararın incelenmesi davalı- davacı (koca) vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 21.03.2013 gün ve 2012/20573 E., 2013/7758 K. sayılı ilamı ile;
(…1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davalı-davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yersizdir.
2-Boşanmada manevi tazminatın amacı, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Onun için, kişilik haklarını ihlal eden fiille, tazminat miktarı arasında makul bir oranın bulunması gerekir. Bir tarafın zenginleşmesine yol açacak sonuçlar doğurur miktarda manevi tazminat takdiri, müesseseyi amacından saptırır. Hakim, tazminat miktarını saptarken, bir yandan kişilik hakları zedelenen tarafın, ekonomik ve sosyal durumunu ve boşanmada kusuru bulunup bulunmadığını ve varsa kusur derecesini, fiilin ağırlığını; öbür yandan da, kişilik haklarına saldırıda bulunanın kusur derecesini, ekonomik ve sosyal durumunu göz önünde bulundurmak zorundadır. Açıklanan ilkeler gözetildiğinde davacı-davalı kadın yararına takdir edilen manevi tazminat miktarı orantısız ve çoktur. Daha uygun miktarda tazminat takdiri gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır…)
gerekçesiyle hüküm manevi tazminat yönünden oyçokluğu ile bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Asıl dava; 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 197/3. maddesi uyarınca tedbir nafakası, birleştirilen davalar ise ayrı ayrı evlilik birliğinin sarsılması hukuksal sebebine dayalı boşanma ve ferîlerine ilişkindir.
Davacı (kadın) vekili, asıl dava dosyasında davalı kocanın kusuru nedeniyle tarafların uzun süredir ayrı yaşadıklarını ileri sürerek tedbir nafakası isteğinde bulunmuş, Mahkemenin 2011/71 esasında açılıp eldeki dava ile birleştirilen dava dosyasında ise; tarafların 1979 yılında evlendiklerini, reşit iki çocuklarının bulunduğunu, eşlerin matematik öğretmeni olarak hayata başladıklarını, evliliklerinin ilk yıllarında olağanüstü çalışarak ailenin yaşam standardını yükselttiklerini, özel ders verdiklerini, davalının bu konuda uzmanlaşarak eşinin de desteği ile kitaplar çıkardığını, tüm Türkiye’de tanınan bir kişi olduğunu, bu arada davacının l990 yılında eşinin baskılarıyla öğretmenlikten ayrıldığını, kurdukları şirketin bütün işlerini yüklenerek günün l0-12 saati çalıştığını, ayrıca çocukların bakımını üstlendiğini, oturdukları evi ve davalı adına kayıtlı olan taşınmazları satın aldıklarını, ancak davalı kocanın l999 yılında evi terk ederek çocuğu yaşındaki sekreteriyle birlikte yaşamaya başladığını, birlikte yaşadığı hanımdan bir çocuğunun olduğunu, davacının yaşananları öğrendiğinde kocasının sevgilisi tarafından dershaneden tartaklanarak kovulduğunu, davalının ise duruma seyirci kaldığını, olaylar sonucunda davacı ve çocuklarının depresyona girdiklerini, tedavi görmek zorunda kaldıklarını, davalı eşi ve birlikte yaşadığı kadının hakaretlerine maruz kalan davacının, kendi şirketinden kovulduğunu, onuru ve kişilik haklarının ağır şekilde zedelendiğini, ortağı olduğu şirketin tüm gelir ve hesaplarının davalı kocanın tasarrufunda olduğunu, davalının iki adet villadan oluşan binaların birinden 5.000 USD civarında kira aldığını, diğer villada ise özel ders vererek ayda 40.000 TL gibi bir gelir elde ettiğini, yüklü banka hesapları bulunduğunu, son derece lüks bir hayat yaşadığını, birlikle yaşadığı kadına ev ve araba aldığını, ona yüksek mali standart sağladığını, çocukları ve eşine ise zaman içerisinde tüm maddi-manevi desteğini kestiğini, davalı kocanın tek taraflı ve ağır kusuru nedeniyle evlilik birliğinin çekilmez bir hal aldığını belirterek, davalı kocanın açtığı boşanma davasının reddi ile kendi açtıkları davanın kabulüne; tarafların boşanmalarına, davacı kadın için 500.000,00 TL maddi, 500.000,00 TL manevi tazminat ile nafakaya hükmedilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı (koca) vekili, davacının gelirlerinin bulunduğunu, mevcut imkanları ile sosyal yaşamını rahatlıkla sürdürdüğünü, nafakaya ihtiyacının bulunmadığını belirterek asıl davanın reddine karar verilmesini talep etmiş, Mahkemenin birleştirilen 2009/991 esas sayılı dosyasında ise; tarafların 10 yılı aşkın süredir ayrı yaşadıklarını, yoğun ve sıkıntılı çalışma temposuna sahip olan müvekkilinin eşi ile aralarındaki uyumsuzluklar nedeniyle müşterek hayatı sürdüremez hale geldiğini ve evden ayrıldığını, müşterek hayatın yeniden kurulmasının mümkün olmadığına kanaat getirdikten sonra da başka bir kadınla hayatını birleştirdiğini, bu birliktelikten bir çocuğunun olduğunu,davacı eşinin bu durumu bildiği halde boşanma davası açmadığını, evlilik birliğinin yeniden kurulmasının mümkün olmadığını, usulen var olan birliğin sonlandırılması gerektiğini belirterek, tarafların TMK’nun 166. maddesi uyarınca boşanmalarına karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Mahkemece; davalı kocanın sadakatsiz davranışları nedeniyle evlilik birliğinin çekilmez hal aldığı ve kocanın ağır kusurlu olduğu gerekçesi ile davacı … Öğmen tarafından açılan boşanma davanın kabulü ile tarafların boşanmalarına, yine davacı kadın tarafından açılan nafaka davasının kısmen kabulüyle aylık 2.000,00 TL tedbir nafakasına, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren aylık 2.500,00 TL yoksulluk nafakasına, 350,000,00 TL maddi tazminat ile 200,000,00 TL manevi tazminatın davalı kocadan tahsiline, fazlaya ilişkin taleplerin reddine, davacının 600,000 TL nakit para ya da emsal taşınmaz istemine ilişkin olarak karar verilmesine yer olmadığına, davalı – davacı … tarafından açılan boşanma davasının ise reddine karar verilmiştir.
Davalı- davacı (koca) vekilince hüküm; kusur belirlemesi, nafakalar ve tazminatlar yönünden temyiz edilmiş, Özel Dairece; yukarıda başlık bölümünde yer alan gerekçe ile karar bozulmuştur.
Yerel mahkemece; tarafların İstanbul gibi pahalı bir şehirde yaşadıkları, takdir edilen manevi tazminatın orantısız olmadığı, zenginleştirmeye neden olmayacağı, davacı kadının uzun yıllar boyunca davalının kusurlu davranışlarına maruz kaldığı, kusursuz olan kadının yaşam şartları, paranın alım gücü ve ekonomik koşullara göre takdir edilen manevi tazminat miktarının uygun olduğu gerekçesi ile önceki kararda direnilmiştir.
Direnme kararını davalı- davacı (koca) vekili temyize getirmiştir.
Yerel Mahkeme ile Özel Daire arasında uyuşmazlık; tarafların tespit edilen ekonomik ve sosyal durumları ile kusur dereceleri, paranın alım gücü, kişilik haklarına yapılan saldırının ağırlığı dikkate alındığında, TMK’nun 174/2. maddesi uyarınca davalı kadın yararına takdir edilen 200.000,00 TL manevi tazminatın fazla olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
Görüldüğü üzere, boşanmaya neden olan olaylarda davalı kocanın tamamen kusurlu olduğu yönündeki yerel mahkemenin kabulü onanmak suretiyle kesinleşmiştir. Kısaca ifade etmek gerekirse, uyuşmazlık hükmedilen manevi tazminatın miktarı ile sınırlıdır.
Boşanmanın fer’i sonuçlarından biri olan manevî tazminat TMK’nun 174/2. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre; “ Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”
Manevi tazminat, bozulan manevi dengenin yeniden sağlanması için kabul edilmiş bir tatmin (veya telafi) yöntemi olup, boşanmaya sebep olan olayların kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi halinde manevi tazminata hükmedilir.
Kocanın eşini, başka bir kadınla aldatması, ağır hakaret hallerinde, kişilik haklarına saldırının varlığı kabul edilmektedir. Manevi tazminatın miktarının belirlenmesinde ise, kişilik haklarına yapılan saldırının niteliği ve tarafların sosyal ve ekonomik durumları etkili ölçüttür.( Hukuk Genel Kurulu’nun 14.04.2010 gün ve 2010/2-203 E., 2010/220 K. sayılı ilamı).
Somut olayda, 1979 yılından beri evli olan ve yetişkin iki çocukları bulanan taraflardan davalı kocanın genç yaştaki sekreteri ile ilişkiye girerek evini terk etmesinin, evlilik birliği devam ederken başka bir kadından çocuk sahibi olmasının, bu durumun her ikisi de öğretmen olan ve eğitim camiasında tanınan çiftin çevrelerince duyulmuş olmasının ve sadakatsiz davranışların uzun yıllar boyunca devam etmiş olmasının TMK’nun 174/2. maddesi anlamında kadının kişilik haklarına saldırı oluşturacağı her türlü duraksamadan uzak olup, davacının yaşadığı olayların ve aldatılmış olmanın verdiği üzüntü ve utanç duygusu nedeniyle ruhsal dengesinin bozulduğu, sosyal çevresinde onur kırıklığı yaşadığı açıktır. Bu durumda, tarafların ekonomik ve sosyal durumları, yaşam koşulları ve paranın alım gücü de dikkate alındığında, yerel mahkemece takdir edilen manevi tazminat miktarı yerinde ve dosya kapsamına uygundur.
Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında bir kısım üyeler tarafından, takdir edilen manevi tazminat miktarının tarafların ekonomik ve sosyal durumlarına nazaran orantısız ve çok olduğu, yerel mahkemece verilen direnme kararının Özel Daire bozma ilamında gösterilen sebeplerle bozulması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de, bu görüş Kurul çoğunluğu tarafından benimsenmemiştir.
Açıklanan bu nedenlerle usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir.
S O N U Ç : Davalı- davacı (koca) vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 11.05.2016 gününde oyçokluğuyla karar verildi.