Senet, İmza ve Adli Belge İncelemeleri

Yazı, Senet, İmza, Grafoloji  ve Adli Belge İncelemeleri

Yazı, İmza İnceleme ve Evrakta Sahtecilik Alanında Verdiğimiz Hizmetler için tıklayabilirsiniz.

Amaç
Hukuk sistemimizde ve uygulamada belge ve belgeleri meydana getiren unsurlardan, belge hazırlama prosedürünün önemi ve imzanın ne şekilde ve nelere dikkat ederek kullanılması gerektiğiyle, ayrıca uygulamada sık rastlanan bazı olaylardan da örnekler verilecektir. Sözün senet olduğu dönemlerden, senedin inkar edildiği dönemde yaşarken hukuki olarak mağdur olmamak için yapılması gerekenleri makale içinde deneme mahiyetinde anlatılacaktır.

 Giriş
Hukuk sistemimizde belge, imza çok önemli sonuçlar doğuran bir işlemdir. Kişilerin maddi değerini belgeler ve imzalar belirler.

Maddi durumunuz ne olursa olsun geçerli imza ve belgelerle yük altına girilir. İmza ile çok miktarlarda borç altına girebilir, tüm malvarlığınızı birine bağışlayabilir, bir çok suçu farkında olmadan işlemiş olabilir ve pek çok hukuki işlemi yapabilirsiniz.

Çok zaman yeterli hukuki bilgisi olmayan veya o anki duruma göre önemsemeyip imzanın nasıl, ne zaman ve ne şekilde kullanılacağı hakkında çok yetersiz bilgilerle gerekli prosedürleri bilmeden ve gelişigüzel kullanılan imzalar telafisi mümkün olmayan ve istenyen hukuki sonuçlar meydana getirebilmektedir. Bu nedenle imzanızı herşeyden iyi korumanız ve çok dikkatli ve bilinçli kullanmanız en önemli hukuki güvencedir.

Tarihin her döneminde insanlar kendilerine özgü, kendilerini tanımlayan işaretler kullanmışlardır. İlk insanlığın başladığı bölgelerdeki(Anadolu) kazı çalışmalarında bulunan eşyaların üzerinde farklı şekil ve işaretler elde edilmiştir. Bunların o eşyaları süslemenin ötesinde yapanın işareti, imzası olduğu anlaşılmaktadır. İnsanların ilk yerleşim yerleri olan mağara duvarlarında süsleme, haberleşme vb. şekil ve işaretlerin yanında kişisel imzalara da yer vermişlerdir. Bu işaretler, şekiller, imzalar, mühürler çok farklı maksatlarla kullanılmakta olsada sonuç kişiliği, sahipliği belirtmek için kullanılmıştır.

Ticaretin, değiş tokus sisteminin artması ile gümrük vb bu tür işaretlerin kullanılmasını artırmıştır. Anadolu bu işlemlerin güzergahı olduğu için mal transferende gümrük özelliğine bağlı olarak mühürcülük vb. gelişmiştir. Gaziantep’in Nizip İlçesi’nde, Zeugma antik kentinden çıkarılan mühür baskılarını inceleyen uzmanlar yaklaşık 2000 yıl öncesinde hem resmi hem de özel mühürler kullanıldığını. Resmi mühürlerde genel olarak kral, imparator, Zeus ve şehir tanrıçalarının betimlendiği mühür ya da yüzük taşı kullanılırken, özel mühürlerde kişilerin sevdiği objeler, tanrılar, tanrıçalar, burçların betimleri kullanılmıştır.

Mühür baskılarının, bir yere gönderilmek üzere hazırlanan dokümanlar için kullanıldığını, dokümanların bugünkü anlamda noter görevlileri ve şahitler huzurunda, kil çamuruna yüzük taşı, resmi mühür veya parmak izi basılarak mühürleniyor ve kapatılıyordu. Postaya verilecek papirüs belgelerinde papirüs lifleri önce kil çamuruna yatırılarak belge tomarına bağlanıyor, kil onun üstüne bastırılarak mühürleniyor ve ardından lif belge tomarına sarılıyordu. Mühür baskıları dokümanlara bağlanmalarının yanında, gönderildiği belge içinde de tarif ediliyordu. Mektup sahibi bazen mühürlediği mektubuna veya birlikte gönderdiği eşyasında belgeye kaydını yapardı. Bu şekilde çalınma veya soygun ikayetlerinde,
onun yüzük mühürü geçerli sayılırdı. www.zeugmaweb.com/zeugma/bzeugmah, 12.05.2006

Anadoluda antik kentlerin tapınaklarında, agoralarda, özel evlerde, kilerlerinde ve lahit içlerinde bulunan belgelerde mühür baskıları ve buna benzer işaretleme, damgalama işlemlerinin yapıldığı görülmüştür.

Uzmanlar; Zeugma’da ise agoradaki arşiv odasında ortaya çıkarılan arşivde ”Binlercesi parmak iziyle mühürlenmiş. Bu da agoradaki dükkanların günlük olarak mühürlenmesine bağlanabilir”. Balyalar ve torbalar bu mühür baskıları ile mühürlüydü. Parmak izi baskılı olanlar, agora dükkanlarının kapılarının bu mühürle mühürlendiğini gösteriyor. Ayrıca, Zeugma, Roma’nın doğudaki sınır kenti ve bu nedenle resmi yazışmalar yoğun olarak yapılıyordu. Mektuplar da mühürleniyordu”.
www.zeugmaweb.com/zeugma/bzeugmah-63.htm, 12.05.2006

Belgelerin sahihliği devletlerde önemli bir unsurdur. Özellikle belgelere nitelik verin mühür devletlerde mühür önemli bir yer tutmuştur. Bu işle meşgul olan meslek önemlidir.
Osmanlı’da resmi devlet işlerinde merkezde Mühr-i Hümayun kullanılır ve nasıl kullanılacağı Fatih Kanunnameleri’nde düzenlnmiştir. Osmanlıda yapılan işlemlere göre farklı mühürler kullanılmıştır. Al damga, resmi işlemlerde. Altın damga, devleti temsil eder. Kurşun damga ise gümrük işlemlerinde kullanılmaktadır. Mühür karşılaştırlması için örnekler alınır bunlar saklanarak ihtiyaç duyulduğunda karşılaştırlması yapılabilmekteydi. Mühür kazıyanlara, hakkak denilmekteydi. Tahta çıkan padişah için yapılan ilk işlemlerden biri adına tuğra ve mühür hazırlamaktı(Osmanlı Ansiklopedisi-2, 1999: 252).

Günümüzdede belgelerin geçerliliğini ve sahihliğinin ispatı imza ve mühürdür. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak ıslak imza, mühürle birlikte dijital imza, şifre günlük hayata girmiş bulunmaktadır.

Belge ve unsurları
Belgenin tanımı ve özellikleri kadar belgeyi belge yapan yazı, imza, mühür, paraf vb. konular aşağıda anlatılacaktır.
Belge; bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film vb. vesika, doküman.
Her türlü işlemin bir belgesinin olması mümkündür. Örneğin, aklama , çağrı , çalışma , çıkış , gönderme, hesap, imza, iskân, iyi hâl, izin, katılım, katılma, kimlik, konut, onur, oturma, öğrenci, öğrenim, belgesi, satış, sürücü, yeterlik, yetki, yoksulluk belgesi vb.. Mahkumiyet ilâmları, adli sicil özetleri, şahsi durum sicilleri, keşif veya muayeneyi içeren tutanaklar vb.. Bu belgeler; şahsi mektuplar, kartpostallar, anonim mektuplar, iş belgeleri(bağlantıları), sözleşme, senet, kontrol, antlaşma, vasiyetname, yeminli belgeler, makbuzlar, para yatırım ve çekme fişleri, hesap kartları, çekler, formlar, kredi kartları, telefon, görev sosyal formlar, dernek defter ve üyelik kartları sürücü, meslek kartları vb. belgeler.
Belge; kurum ve kuruluşların sahip oldukları yazılı, basılı veya çoğaltılmış dosya, evrak, kitap, dergi, broşür, etüt, mektup, program, talimat, kroki, plan, film, fotoğraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her türlü bilgi, haber ve veri taşıyıcıları( Bilgi Edinme Hakkı Kanunu )
Belgeler adli ve idari olaylarda uyuşmazlığın söz konusu olduğu, olayın sahihliği, sahteliği ili ilgili konularda iddia olduğu durumlarda önemlidir. Belgeler bir içeriğe sahiptir ve bu özelliği ile değerlendiren kişiye yardımcı olur.
Bir olayın hukuki önemi yoksa bunu ispat eden belgenin de hukuki hüküm ifade etmesi mümkün olamaz. Hukuki niteliği olmayan bir belge üzerinde yapılan değiştirme ve sahtecilik işlemi suç oluşturmaz.
Yargıtay belgeyi; hukuki bir hüküm ifade eden, bir hakkın doğmasına, bir olayın kanıtlanmasına yarayan yazılar olarak tanımlamaktadır. Bu tanımlamadan belgenin; yazılı olması, yazının kanıt oluşturabilme niteliğinin bulunması, kimliğinin bulunması, hukuki sonuç doğurması ve hukuki varlığının olması, taşınır olması gerektiği anlaşılmaktadır. Yazının kanıt oluşturabilmesi için bir içeriği bulunmalıdır(Göksel 2006:1).
Belge; uyuşmazlık konusu olayın çözümüne katkıda bulunabilecek her türlü yazıya belge denilir. Belgeler kolluk, savcı ve hakim tutanakları gibi resmi yazılar olabileceği gibi, şahsi mektup veya buna benzer özel yazılar da olabilir (Şafak-Bıçak, 2006).
Medeni usul hukukunda kullanılan senet terimi ceza usul hukukundaki belge teriminden daha dar anlamdadır. Her senet belgedir fakat her belge senet değildir. Belgenin inandırıcılık değeri, onu düzenleyenin telkin ettiği güven derecesine bağlıdır. İmzasız mektup gibi, düzenleyeni belli olmayan belgeler bu bakımdan ispat yönü zayıftır. Yazının sanığa ait olduğu anlaşılması durumunda imzanın yokluğu önemli değildir (Göksel 2006 ).
Belgeyi hukuki bir hüküm ifade eden, bir hakkın doğmasına ve bir olayın kanıtlanmasına yarayan her türlü materyal olarak tanımlamak mümkündür. Zira duvar üzerine yazılmış yazıları, ses ve görüntü kaydı bulunan kaset veya CD yi, bir olay sırasında çekilmiş fotoğrafları, bir tarladaki araç lastik izlerini, kapağının sahte olduğu iddia edilen bir şişenin de belge olarak tanımlanması yanlış olmayacaktır (Göksel 2006 ).
Mevzuatta belge
Resmi yazı; kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle iletişimlerini sağlamak amacıyla yazılan yazı, resmi belge, resmi bilgi ve elektronik belge(Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik).
Resmi belge; Kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle iletişimlerini sağlamak amacıyla oluşturdukları, gönderdikleri veya sakladıkları belirli bir standart ve içeriği olan belge(Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik).
Resmi bilgi; Kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle iletişimlerini sırasında metin, ses ve görüntü şeklinde oluşturdukları, gönderdikleri veya sakladıkları bilgileri(Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik).
Elektronik belge; Elektronik ortamda oluşturulan, gönderilen ve saklanan her türlü belge(Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik).
Belgeyi ve belgeyi meydana getiren unsurlar ile ilgili yasalarda d kesin bir hüküm bulunmamaktadır. Soyadı Kanunu, Borçlar Kanunu, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, , Tapu Kanunu, Noterlik Kanunu, Elektronik İmza Kanunu, Resmi Mühür Yönetmeliği gibi mevzuatlarda çeşitli yönlerden imzaya değinilinmiştir.

Söyleyişte, yazışta, imzada özad önde soyadı sonda kullanılır ifadesi yer alarak imzada öz ad ve soyadın yer alması gerektiği anlaşılmaktadır(Soyadı Kanununun m. 2).

İmza, üzerine borç alan kimsenin el yazısı olması lazımdır ifadesinden imzanın el yazısı olması gerektiği anlaşılmaktadır(Borçlar Kanununun m. 14).

Akdi gerektiren işlemlerde resmi senet düzenlenir. Resmi senede tarafların kimlik bilgileri ve ikametgah adresleri eksiksiz yazılır. Taraflar resmi senetteki imza yerine “okudum” ibaresini yazdıktan sonra, hem imza yerlerini ve hem de karşılıklı birbirlerinin fotoğrafı üzerini imzalarlar. Tarafların imzası alındıktan sonra resmi senedi, müdür ve düzenleyen memur da imza ederler(Tapu Kanunu m. 16).

Mühürle ilgili olarak diğer mevzuatlarda ifadeler geçtiği gibi Resmi Mühür Yönetmeliği’nde kamu kurum ve kuruluşlarında kullanılan resmi mühürlerin hangi birim ve kişilerce kullanılacağını, bunların yazı, karakter ve standardının tesbit edilmesini ve yaptırılmasında ve kaybolmasında uygulanacak esasları Mühürlerde kullanılacak yazı karakteri, standart olarak belirlenir, resmi mühür kütüğü oluşturulur. İmal olunan her mühür için bir sicil numarası verilir ve resmi mühür beratı düzenlenir. Darphane ve Damga Matbaası Genel üdürlüğü’nün yetkileri sıralanmaktadır. Resmi mühür; yapımına 3 üncü maddede belirtilen mercilerce karar verilip, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce imal ve tescil edilen ve resmi mühür beratı ile irlikte kullanılma imkanı olan bir araçtır(Resmi Mühür Yönetmeliği m. 4).

Belge çeşitleri
Belgeleri resmi belgeler ve özel belgeler olarak iki sınıfta değerlendirilebilirler.
Resmi belgeler; bir belgenin resmi bir belge olarak değerlendirilmesi için yalnızca bir memur tarafından düzenlenmiş olması yeterli değildir. Memurun her düzenlediği belge resmi belge sayılmaz. Bir belgenin resmi belge sayılması için memurun gördüğü görevle düzenlenen belge arasında nedensellik bağının bulunması gerekir. Ayrıca resmi belgeye vücut veren yasal dayanağa uygun olması ve zorunlu biçimsel koşulları taşıması da gerekir (Göksel 2006 ). Resmi belgeler kanıt gücü bakımından diğer belgelere oranla üstün tutularak, bu belgeler üzerinde işlenen sahtecilik suçlarına diğerlerine oranla daha ağır yaptırımlar öngörülmüştür.
Özel belgeler; resmi olmayan tüm belgeler olarak tanımlanabilir. Sadece özel şahıslar tarafından oluşturulanlar değil memurlar tarafından görev ve yetkileri dışında oluşturulan belgelere de özel belgeler denilmektedir. Ayrıca, memur tarafından kanunun öngördüğü şekil şartlarına riayet edilmeden veya yetkisiz memur tarafından düzenlenen belgeler de özel belgelerdir. Özel belgelerde sahtecilik ile ilgili cezalar 5237 sayılı TCK Md.207/1 de belirtilmiştir (Göksel 2006 ). Kasten işlenebilen özel belgede sahtecilik tamamlanması için tümüyle sahte bir evrakı düzenlemek veya düzenlenmiş bir belgeyi değiştirmek yeterli olmayıp bu belgenin kullanılması ve hukuksal bir sonuç doğurması gerekmektedir.

Dijital belgeler; elektronik ortamda(e-ortam) yer alan tüm yazılı ve görsel dokümanlar genel olarak e-kayıt adı ile isimlendirilebilir. Sözleşmeler, irade beyanları, faturalar, makbuzlar, sipariş formları, tanıtım metinleri, bültenler ve benzeri tüm belgeler bu kapsamda değerlendirilebilir. E-kayıtların kişisel ve kurumsal ve server bilgisayarlarda depolanıp elektronik ortamda; web sayfası, e-mail şeklinde işlenip intranet, extranet, internet yolu ile iletildiği ve yazıcı, disket, cd, çip vb. araçlarla ortam dışına çıkarıldığı bilinmektedir.
Türkiye’de halihazırda Borçlar Kanunu’na göre imzanın, el yazısı ile oluşturulması zorunludur. Bu durumda, bir elektronik kayıt altında yer alan elektronik imza, mevcut mevzuatımıza göre imza olarak kabul edilmemektedir. Dolayısıyla, elektronik ortamda bulunan ve elektronik imza ile imzalanmış belgelerin şimdilik ispat kuvveti tanımlama işlemlerine bağlıdır. Ancak uygulamada dijital kayıtlardan(IP) bazı bilgilere ulaşılabilmektedir. Dijital imzalı sözleşmeler için hukuki geçerlilik olması için dijital imzanın tanımlanması ve ispatlanması gerekir.
Fotokopi belgeler; belgelerin asıl olması gerekir. Fotokopi belgelerdeki imzalar ve yazılar fotokopi tekniği özelliği nedeni ile orijinal(ıslak) yazı ve imzadaki kalem seyir, baskı, sürat özel karakteristikleri vb ihtiva etmezler. Ayrıca fotokopi tekniğinde ile orijinal belgelerde bulunmayan hususların ilave edilmesi, yok edilmesi mümkündür. Yargıtay 11. HD. 10.04.1990 tarih ve 1998/553 e. 1990/3213 K.). Bilirkişinin fotokopi belgelere dayanak oluşturarak verilen mahkeme kararını bozmuştur.

Belgeye nitelik ve nicelik veren unsurlar
Yazı; düşüncenin belli işaretlerle tespit edilmesi, yazma işi. Üzerinde görüş birliği sağlanmış her sese karşılık gelen sembol ve işaretlerin sistemli bir şekilde dizilerek kalıcı zemin üzerine oluşturduğu iletişim aracıdır. El yazısı ise düşünsel bir olgunun yazı araçları kullanarak iskelet, kas ve sinir sistemi aracılığıyla mekanik bir hareket sonucunda oluşturulan iletişim aracıdır (TDK).

İmza; bir kimsenin kendi eliyle ve her zaman aynı biçimde yazabildiği, dilekçe, mektup vb belgelere onay için koyduğu adı.
Kendi ismini veya kendine ait bir işareti , kendisinin kabullenerek yazması, icra ve tamam eylemek

İmza; yazılan yazının altına/üstüne veya uygun bir yerine bu yazıyı yazdığını veya onayladığını belirtmek için her zaman aynı biçimde yazdığı isim ve buna bağlı işaretlerdir.
İmzanın öz ve soyadın birlikte veya bunlardan birisinin yazılması suretiyle atıldığı kabul görmektedir. Ülkemizde kullanılan imzalar daha ziyade bir şekilden ibaret olup bu imzalar el yazısı karakteri arz etmezler.

İşaret; imza yerine geçen mühür veya bastırılan parmak anlamındadır. İmza atmaya muktedir olmayan kişinin, imza yerine kullandığı el yapısı cismin bıraktığı izdir.

İmza; Bir kimsenin, bir yazının altına bu yazıyı yazdığını veya onayladığını belirtmek için, her zaman, aynı biçimde yazdığı ad ve işaret. İmza, üzerinde yazılan metnin okunduğunu, anlaşıldığını, içeriğinin kabul edildiğini ve bu işlemin belirtilen kişi/ler tarafından gerçekleştirildiğini ifade etmekte.

Belgeler altına atılan imza, o belgenin tasdikini ve belge içeriğinin imza sahibi tarafından kabul edildiği anlamına gelir. Bu nedenlerden dolayı ülkemizde imzanın disipline edilmesi gerekmektedir.

İmzada ne kadar karakteristik, kişisel özellikler olursa imza o kadar güvenceli olur. İmzaların zeminlerden etkileneceği göz önünde bulundurularak belge altına birkaç kağıt veya yumuşak karton konulmalıdır. Ayrıca, imza kolayca silinemeyen, uzun süre kalan, sabit mürekkepler ile atılmalıdır.

Üslup, imza aynı anlamda kullanılmakta daha çok ögülüğü ifade etmek için kullanılır. Örneğin edebiyatta, resimde üslup gibi. Eserin gerçek sahibinin açık imzası olmasa bile tarzından imza, kime ait olduğu anlaşılabilmektedir. Bazı ressamları resimlerine gizli imza koydurdukları vardır.

İmzalamak; bir yazı veya belgeye imzasını yazmak, imza atmak. Bir yazı yada belgeyi kendi eliyle imzasını koymak

Mühür; üzerine bir kişi yada kuruluş adı kazınmış, imza yerine kullanılan ya da onama belirtisi olan, bir nesnenin üzerine yazılmış(metal, kauçuk) yapılmış araç. İmza yerine basılan yazılı damga. Damga, bir şeyin üzerine işaret veya alamet koymak, işaret vurulan alet. Mühür, kurumu, yetkiyi temsil etmektedir.

İmza, mühür vb. kişiye ait olduğunun belgelenmesidir. Kabul ettiği anlamını verir. Kimlik bilgileri ile birlikte kişiye özğülüğü artırı.

Mühürlemek; imza yerine veya imza ile birlitte onaylandı anlamı vermek, için mühür basmak

Mühür kazıtma olarak halk arasında yaygın olarak kullanılan tabir aslında kaşe, isimlik vb. ismin kazınması ve mürekkeple basılmasıdır.

Kaşe imza; okuma yazma bilmeyenlerin kullandığı üzerinde adı ve soyadı yazılı
Kaybolması ve taklidinin yapılması mümkün ispatı da mümkün

Mühür denilince hem bir alet hem de onu meydana getirdiği bir işaret anlaşılmaktadır.
Damga ise genellikle eşya üzerine vurulan işaret nitelikte bir mühürdür. Damga değerlendirme, kiymetlendirme, belirleme sahiplenme vb. için yapılmaktadır. Altın, para gibi değerli eşyaların değerini, sahibini, yetkilisini belirlemek için yapılmaktadır(Osmanlı Ansiklopedisi-2, 1999: 252).

Numaratör, mühürlere, kaşelere veya sadaca numara basan, kiymetli evraklarda paralarda gizli veya açık olarak kullanılabilmektedir. Banknotlarda farklı renklerde numaratör mürekkepleri kullanılmakatırır.

Dijital(elektronik) imza: Başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi,

Marka; endüstriyel tasarımlar, buluşlar, internet alan adları ve benzeri ticaret unvanı, işletme adı, ticaret markası, hizmet markası, ınternet alan adı, endüstriyel tasarım tescili, patent, faydalı model belgesi vb. belgelere gereksinimi eşdeğerdir.

Kaşe; meslek sahipleri ve şahışlar mühür yerine kaşe kullanmaktadır.
Meslek odaları ile ilgili olarak sorumluluk belirlenmektedir; meslek mensupları düzenlemek durumunda bulundukları resmi ve mesleki evrakta kullanacakları kaşelerin kullanımından ve saklanmasından sorumludurlar . Uygulamada kaşe ilgilileri tarafından serbestce kullanılmaktadır. Aksi ispatına kadar kimlik belirtir ama aksinin ispatlanmsı söz konusu olduğu gibi kullanımı sahtesinin yapılması mümkündür.

Kullanılanlar; imza, mühür, kaşe, kaşe imza, parmak izi, dijital imza, şifreler, kullanıcı kodu teknoloji ili kullanılma yerine göre bunlardan bri veya bir kaçı kullanılmaktadır.

Parmak izi; en sağlam kimlik belirleme sahibini kesin olarak belirler ancak parmak basımında kurallara göre yapılmış olması gerekir.

Hukukda imza prosedürü ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken noktalar;

– İmza kolay taklit edilemeyecek şekilde tatbik edilmemeli; paraf, basit işaretler,
karalamalar, kısa imzalar kullanmaktan kaçınılmalıdır. İsim ve soyadın tamamı
kısaltılmadan, aynı alışkanlıklarla ve karakteristiklik içeren harf ve işaretler bulunmlıdır.

– İmzanın nereye ve ne için atıldığına dikkat edilmelidir. Bir belgenin konusu ne olursa olsun okumadan imzalanmamalıdır.

– İmza ile onaylanan yazılı bir belge hukuki bir delil niteliğindedir ve bağlayıcıdır.

– Belgenin içeriğinin farklı olduğu, taraflarca değiştirildiği söz konusu olduğunda ancak ispatı teknik inceleme ile ispatlanır ve geçerliliğine mahkeme karar verir. Bu aşamaya kadar iddiaların hukuki değeri olmaz.

– Konusu ne olursa olsun bir konu yazılı bir belge ile düzenlenmişse mahkemede buna karşı ancak yazılı belge delil ileri sürülür.

– Konusu ne olursa olsun İmzalanmış bir belge taraflar arasındaki tüm şartları, talepleri, konuşmaları içermelidir. Belgede yazılı olanlar hukuki olarak geçerlidir. Diğer konular, verilen güvenceler unutulur, inkar edilir.

– İmzalanmış(onaylanmış) bir belgeye itiraz belgenin değiştiği/değiştirildiği, hukuki sonucunu yitirdiği, vb., iddialar ancak bir başka yazılı belge ile ispatlanması gerekir.

– Özel mektuplara atılan imzalar ile resmi belgeye atılan imzaların aynı biçimde olması gerekmektedir.

Belge düzenlemede ….. şu noktalara mutlaka dikkat ediniz:

– Sözümüz sened diyenler senedi inkar etmeleri mümkündür. atılın imza sonrası “karşıdaki kişiye güvenmek” diye bir şey söz konusu değildir. Karşınızdaki kişi size güvenmeyerek belge tanzim edip imza attırdığına göre siz de kendi talepleriniz açısından aynı davranış içinde olmalı ve onun yükümlülükleri için de ondan imza almalısınız.

– Karşınızdaki kişi imzasını mutlaka yanınızda görerek attırın. Belgeye adı ve soyadını el yazısı ile yazdırın. Gözünüzün önünde atılmayan bir imzanın gerçekten imzalaması gereken kişi tarafından atılıp, atılmadığını bilemezsiniz ve o kişi tarafından atılmamışsa ve inkar edildiğinde hukuki güvenceniz sona erecektir. “ … belgeyi inceleyeyim, imzalar getiririm” veya “ … imzalatıp getiririm” tarzındaki yaklaşımları asla kabul etmeyin.

– Bazı kişiler -özellikle kendilerini zora sokacak bir belge imzalamak zorunda kaldıklarında- ileride bu “imza benim değil” diyebilmek için bazen gerçek imzalarını kullanmamak, paraf atmak ya da değişik ufak karalamalar yapmak yollarına gidebilmektedirler. Bunun için mağdur olmamak açısından imza atacak kişiden belgenin altına önce kendi el yazısı ile ismini yazmasını istemek, daha sonra ise bunun altını imzalatmak ve şahitlerin imzalamasını sağlamak güvenli bir yöntemdir.

– İmzalar atılarak hukuki prosedür tamamlanmadan asla diğer işlemler yapılmamalıdır. Kira kontrası kiracı ya da kefiller tarafından imzalanmadan önce anahtarın kiracıya verilebilmesi(evi boyama, mal taşıma vb.), noter sözleşmesi vb.

– İmza atacak kişi tanıdığınız bir kişi değilse nüfus cüzdanını kontrol edilmelidir. Kendisinin A olduğu iddiası ile gelen ve A adına imza atan bir kişinin gerçekten iddia ettiği kişi olup olmadığını anlamak açısından güvenilir bir kimliğini (nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaport) kontrol etmek zorunludur. Önemli belgelerde vatandaşlık numarası sorgulanması mümkündür. Nüfus bilgileri ile kişi teyit ettirilmeli, iş yeri vb. yerlerden araştırma yapılmalıdır.

– İşlemlerin acele bitirilmesini isteyen tanımadığınız kişilere temkinli yaklaşılmalı.
kişinin oturduğu, çalıştığı yeri bilmediğiniz taktirde ikametgah istemek, çalıştığı teyit etmek ileride bir hukuki işlem yapılması gerektiğinde önemlidir. Gerçek kimliğini ve adresini bilmediğiniz bir kişiye karşı hukuki işlem yapmak ve bunlardan sonuç alınması mümkündür.

– İmza zamanı; kişinin değişik zamanlardaki psikolojik durumuna bağlı olarak imzasının farklılık taşımayacağı durumudur. Yani kişi keyifliyken veya canı sıkkınken veya tereddütlü veya inandığı bir konu olduğu zaman daha başka imzalar tersim edemez. İmzasının yapısına eğitim, yaş, hastalık gibi unsurların etkisi mümkündür.

Elektronik/ dijital imza

Her kişiye özgü olan ve “ıslak imza” olarak adlandırılan imza, teknolojik/bilişim alanındaki gelişmelerle elektronik ortamların kullanılması nedenleriyle yerini elektronik, şifre, sayısal imzaya bırakmaktadır.
Sayısal imza kullanımının amacı; 1. Güvenlikli kimlik doğrulama ve bilginin tutarlılığını sağlama. 2. Bir bilginin, mesajın, hareket veya dosyanın gerçek kişi/süreç/bileşen tarafından gönderildiği sayısal imza ile doğrulanması. Sayısal imza, açık anahtar alt Sistemleri tarafından üretilen özel anahtar ile gerçekleşiyor. Özel (gizli) anahtar, kimliği doğrulanacak kullanıcı, süreç veya başka bir bileşen adına açık anahtar alt sistemleri tarafından üretilmekte ve kimliği doğrulanacak nesne ortamını terk etmemekte.
Nesnenin sayısal imzalı olarak yapacağı tüm iletişim ve hareketlerde iletişim ortamından gönderilmemekte, gönderilecek metin, dosya, mesaj veya bilgi, gönderen nesnenin özel anahtarı ile şifrelenmekte. Şifreli bilgi, iletişim ortamından hedef nesne ve kullanıcılara iletilmekte ve sadece gönderenin genel anahtarı ile deşifre edilebilmekte. Genel anahtarlar ise herkes tarafından erişilebilmektedir veya iletişim ortamından sertifika içinde iletilmektedir ancak genel anahtardan hiçbir suretle özel anahtar elde edilememekte. Böylelikle başarılı olarak deşifre edilen bilginin gerçekten gönderen nesne tarafından değişmeden iletildiği ispat edilebilme.
Sayısal imza, kullanılan algoritmanın uzunluğuna da bağlı kalmak üzere anlamsız alfanümerik ve nümerik karakterler dizisidir. Sayısal imzanın kullanılacağı sistemlerde en önemli ve dikkat edilmesi gereken konu, özel anahtarın başkaları tarafından ele geçirilmesini önlemek ve tutulacağı ortamı güvenlikli olarak karar verilmesidir. Elektronik(dijital) imza teknolojiye bağlı olarak gündeme gelmiş ve 2006 yılında Elektronik İmza Kanunu Kanun ile uygulanabilir hale gelmiştir. Bu konularla ilgili genel bilgiler Elektronik İmza Kanunu’nun 3. maddesinde düzenlenmiştir.
Elektronik imza; başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi,
İmza sahibi; elektronik imza oluşturmak amacıyla bir imza oluşturma aracını kullanan gerçek kişiyi,
İmza oluşturma verisi; imza sahibine ait olan, imza sahibi tarafından elektronik imza oluşturma amacıyla kullanılan ve bir eşi daha olmayan şifreler, kriptografik gizli anahtarlar gibi verileri,
İmza oluşturma aracı; elektronik imza oluşturmak üzere, imza oluşturma verisini kullanan yazılım veya donanım aracını,
İmza doğrulama verisi; elektronik imzayı doğrulamak için kullanılan şifreler, kriptografik açık anahtarlar gibi verileri,
İmza doğrulama aracı; elektronik imzayı doğrulamak amacıyla imza doğrulama verisini kullanan yazılım veya donanım aracını,
Zaman damgası; bir elektronik verinin, üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve / veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla, elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından elektronik imzayla doğrulanan kaydı, (Elektronik İmza Kanunu Kanun m. 3).
Güvenli elektronik imza; münhasıran imza sahibine bağlı olan, Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulan, Nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin tespitini sağlayan, İmzalanmış elektronik veride sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının tespitini sağlayan, Elektronik imzadır(Elektronik İmza Kanunu Kanun m. 4).
Güvenli elektronik imzanın hukukî sonucu ve uygulama alanı, Güvenli elektronik imza, elle atılan imza ile aynı hukukî sonucu doğurur. Kanunların resmî şekle veya özel bir merasime tabi tuttuğu hukukî işlemler ile teminat sözleşmeleri güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemez(Elektronik İmza Kanunu Kanun m. 5).
Güvenli elektronik imza oluşturma araçları; a) Ürettiği elektronik imza oluşturma verilerinin kendi aralarında bir eşi daha bulunmamasını. Üzerinde kayıtlı olan elektronik imza oluşturma verilerinin araç dışına hiçbir biçimde çıkarılamamasını ve gizliliğini, c) Üzerinde kayıtlı olan elektronik imza oluşturma verilerinin, üçüncü kişilerce elde edilememesini, kullanılamamasını ve elektronik imzanın sahteciliğe karşı korunmasını, d) İmzalanacak verinin imza sahibi dışında değiştirilememesini ve bu verinin imza sahibi tarafından imzanın oluşturulmasından önce görülebilmesini, sağlayan imza oluşturma araçlarıdır(Elektronik İmza Kanunu Kanun m. 6).

Atatürk’ün kurallara uygun imzası Senet üzerine atılan imza/çizgiler

Örnek olay; 2000 Ankara, telofon gasp iddiası ile karakol tarafından soruşturma yapılan kişi, işlem yapılıyorken öğretmen kimliği verir. İşlem yapan görevliye yakınlaşmak ister. Sohbete başlarlar. Beden eğitimi öğretmeni olduğunu söyler. Görevli hangi üniversite, bölüm vb. gibi sorular sormaya başlar. Okulun adı, fakülte, yüksek okul … verdiği cevalar okulun ve bölümünün isimlerini buradan mezun olan kişinin vereceği cevaplar değildir. Kimliğinin veya kendisinin sahtecilik yaptığı kanaati oluşur. Yapılan detaylı incelemede asker kaçağı olduğu ve başka suçlardan arandığ ve sahte kimlik kullanıldığı tespit edilir.

Belgelerde Sahtecilik / İğfal Kabiliyeti

Sahtecilik; sahte işler yapma, düzmecelik, sahtekarlık. Belge sahteciliği, hakiki olmayan bir belgenin imali ve bunun hakiki bir belge gibi kullanılması. (TDK)

İğfal Kabiliyeti
Sahte/ tahrifat yapılmış belgeler üzerinde yapılan işlemlerin herkes tarafından kolaylıkla anlaşılır nitelikte olması veya ilgili kişiler tarafından anlaşılır olması bu sahtecilik veya değişikliği yapan kişin hukuki açıdan konumunu etkilemektedir. Bu anlaşılabilirliğin niteliğinin saptanması iğfal yeteneği (aldatma yeteneği) olarak değerlendirilir. Belge veya materyal üzerinde iğfal kabiliyeti bulunup bulunmadığı, mahkemece verilecek ceza miktarının tespiti açısından önemlidir.

İğfal kabiliyeti; mevzuat ve belge özelliklerine, uygulanma alan ve şartlarına, oluşturan ve uygulayanlara ve hatta uygulanma yer ve zamanına göre değişkenler içerebilen oldukça hassas, soyut bir kavramdır. Olaylar değerlendirilirken açıklığa kavuşturulması gereken hususlardan iğfal kabiliyetinin olayda belgenin kullanıldığı kişiler yönünden mi, belgenin ilgilisi kişiler yönünden mi yoksa herhangi bir vatandaş yönünden mi değerlendirileceğidir.

TCK’da belgede sahtecilik konusunda çeşitli yaptırımlar düzenlenmiştir . Diğer mevzuatlarda düzenlemeler bulunmaktadır.

Sahtecilik, sahte işlerle uğraşan bir gerçeğin hile ve aldatma yolu ile değiştirilerek tahrip edilmesiyle menfaat temin etme faaliyetidir. Kıymetli belgeler para, mühür-kaşe, hüviyet cüzdanı, pasaport gibi belgelerin asıllarına uygun şekilde sahte olarak yapılması sosyal hayatta sık karşılanmakta ve mağduriyetler olmaktadır. Bunların önlenmesi ve cezalandırılması için adli soruşturma yapılmakta, bu aşamada bu belgelerin asıllığı sahteliğinin teknik olarak aydınlatılması gerekmekte işte bunları grofoloji ve sahtecilik adı altında toplayacağız

Sahtecilik iki şekilde yapılmakta; kısmi ve külli sahtecilik.

Kısmi sahtecilik; gerçek(orijinal, asıl) belge üzerinde ilave, kazıntı vb. oynamalar yapılarak, kıymet, zaman ve mana bakımından değişikliklerin yapılmasıdır.

Burada ortada orijinal belge var ama üzerindeki konular kişinin menfaatine veya aleyhine olarak değiştirilmesi söz konusundur. Örneğin, senedin ödeme zamanı değiştirilmesi, para miktarını veya kime borçlu olduğunu değiştirilmesi gibi.
Yapılma Şekilleri; ilave, sürşarj, lekeleme, eskitme(yırtma, yakma),

• Belgenin tamamen sahte olarak imali. Tamamen sahte belgeler, orijinalinden renkli veya siyah-beyaz fotokopi çekilerek, ofset baskı veya bilgisayar tarayıcısı ve benzeri araç-gereçler kullanılarak oluşturulan bir belgenin gerçeğe aykırı bilgilerle doldurulması, sahte mühür ve kaşe izi oluşturulması, imzalanması gibi.

Külli sahtecilik; belgenin bütününün sahte olarak yapılmasıdır. Toplumda çok geniş alanda kullanılmakta her şeyin sahteliği ile karşılaşmak mümkün olmakta, aşamaları farklı olabilmekte örneğin; orijinal ele geçirilen hüviyet cüzdanını kendisi doldurup tasdiklediği gibi, matbaada basmasında söz konusu olabilmekte.
Gerçeğe uygun veya gerçekle hiç ilgisi olmayan ortaya bir sahte belge çıkıyor
Sahte belgelerde yetkisiz olarak yapılmış ve belgenin aldatma özelliğinin olması gerekir. Aldatma kabiliyetine çok değişken etkenler etki etmekle aldatan ve aldatan ilişkisi doğmakta. Bu her ikisinin de ihtisası, kültürü, sosyal-psikolojik durumu ve olayın geçtiği yer ve an(karanlık ortam, aceleci ortam) etkili olmakta.

• Orijinal bir belge üzerinde değişiklik yapılması. Örneğin fotoğrafın başka fotoğrafla değiştirilmesi, tarih, meblağ veya kimlik bilgilerinde değişiklik yapılması.
  Bunları tespit etmenin en kolay ve pratik yolu Ultraviole (UV) ışığı kullanmaktır. Nüfus cüzdanı, pasaport, banknot gibi değerli kağıtların birçoğunda UV ışığı emme özelliği vardır.

İmza sahteliği ve incelemesi; kişiler çok zaman belge üzerindeki imzanın kendilerine ait olmadığını iddia ederler(parmak iziyle imza atma işlemeli düşünülebilir). İmzanın delillendirilmesi konusu üç ayrı şekilde karşımıza çıkmakta;

Belgeyi bilerek samimi olarak imzalıyor ama sonra menfaat için inkar eder.
İnkar etmek için mukayese imzayı değiştirerek, uydurarak atar.

Farklı kimse tarafından imza atılır; bilgisinin olmadığı veya olup da imza atmadığı belgeye başka kişi imza atar. Sahte imzaları atılışlara göre dört gruplama yapılmakta. Bunlar;
üstten kopyalama, bakarak kopyalama, serbest taklit ve pul nakli ile imza transferi;

El Yazıları (Grafoloji)
Adli olaylarda el yazılarının delil olma özelliği önemlidir. İntihar olayında maktulün yanında bulunan notun elinde yazılan not olup olmadığının incelenmesi gibi. Tehdit mektuplarında, sanık varsa el yazısızıyla mukayese edilmesi vb.
Yazının incelenmesinde genel yazı karakterleri; yazının kapladığı alan, yazıda karakteristik duraklama ve kesme alışkanlıkları, yazıda karesteristik başlangıç ve bitiş alışkanlıkları, yazıda kullanılan harflerin şekilleri,

Bu karesteristik özellikler her insanın yazısında belirli şekil alır.
Yazı incelemesinde/karşılaştırılmasında ortak harflerin tersimi, işleklik derecesi, meyil durumu, yuvarlak harflerin başlama ve bitim noktaları, itiyadi unsurlar yönünden uyarlık/fark tespitleri yapılarak, söz konusu yazıların adı geçen şahıs elinden çıktığı/çıkmadığı sonucunu belirtecek şeklide bilirkişi raporu hazırlanır.

İncelenecek belge orijinal olmalı(fotokopi olmamalı) üzerinde not, bilgi yazılmamalı,
Mukayese yazıları, incelemeye tabi belgenin özelliğine göre alınmalı(kağıt türü, kalem türü, zemin türü),

Makine Yazıları
Günlük yazışmalarda el yazısından ziyade makine yazıları kolay yazılması ve okunmasından dolayı rağbettedir. Makine yazıları, daktilo, bilgisayar, pirintır, fax, cihazlarından alınan yazılarında incelenmesi olayı aydınlatmaya faydalı olacaktır.

Yazıcılar(printır) incelenmesi ile yazı farklılıkları, marka, model ve kendisinden kaynaklanan yazı karakteristikleri incelenmelidir. makine yazılarından mukayese yoluyla uzmanlar, makinenin tipini (markasını), hangi makineden yazının yazıldığını ve yazan şahsın tespiti yapılabilmekteler.

– Marka(tip) Tespiti; harf, rakam, işaretlerin bazılarının yazımı farklıklar gösterir. Tipini Tespit; bu tespitte en önemli özellik hat ve aralıklarının ölçülmesidir. Her harfin, işaretlerin, rakamın kapladığı yerin milimetrik büyüklüğüdür. Harf, rakam ve işaretlerde bulunan farklılıklar veya benzerliklerle o makinenin yazıyı yazmışlığı veya yazmamışlığını gösterir.

– Makinelerinin Kendisinin Tespiti; incelemeye konu olan makinenin marka ve tip bakımından uygunlar arasından yazıyı yazan makinenin kesin tespiti aranır. Burada makineye ait karakteristik arızalar aranır. Bunlar kullanımdan veya fabrikasyondan kaynaklanmış olabilir. Bunlar vuruş ve kırık hataları olarak karşımıza çıkmakta.
Lazer püskürtme yazıcılar

– Yazan Şahsın Tespiti; kişinin eğitim, çevre ve yazı yazmayı öğrenirken kazandığı bazı alışkanlıkları yazıya karakteristik olarak yansır. İtiyatlar; sayfa düzeni(kenarlar, boşluklar), kelime ve işaretler arası boşluklar, imla kuralları, hece bölme işaretleri, tarih yazılımında ara işaretleri vb. bakılır. Hatalar; imla kuralları ve şiveden kaynaklanır, karakteristik özellik kazanır. Bir imla hatasını daima yapması kelimeyi yanlış yazması gibi

Yanmış Karalanmış Belgeler; bilinmesi istenmeyen yazıların, fotoğrafların üzeri karalanması (mürekkep dökülmesi, lekelenmesi). Karalama tekniğinin basitliğine göre karalama altındaki yazılar infrared-converter ve projectina cihazı ile incelemesi sonucu elde edilen fotoğrafla görünür hale getirilebilmekte veya yakılması(sigara vb.) olayı ile karşılaşılmaktadır. Bu belgeler üzerindeki yazılar bazı fotoğraflama yöntemleri ile okunabilir, görünebilir hale getirilmektedir. Böyle durumlarda teknik inceleme sonucu anlaşılması mümkündür.

Sürşarj; belgeler üzerindeki harfleri, rakamları, işaretleri, oynayarak yapılan sahteciliktir. Bu şekilde yapılan sahtecilikler; mikroskop incelme, fulaj izi araması, fotoğraf yöntemi, ültraviyole–infared fotografisi ve kromatoğrafi inceleme yöntemleri ile ilave kısımlar belirlenebilmektedir.

Fulaj izi; orijinal belge düzenlenirken altındaki kağıtlara kalem baskısından dolayı yazı izinin çıkmasıdır. Bu tür dokümanlar elde edildiğinde usulüne uygun alınarak ilgili inceleme birimlerine gönderilmelidir. Buradaki yazı bakısı sonucu oluşan izler fotoğraflama, iyot buharı ve fulaj izi belirleme kiti gibi yöntemlerle görünürleştirilebilmekte.

Mühür İnceleme; İnsanlar çok zaman kendini temsil eden imza yerine mühür(kase) ve parmak izi kullanılmaktadır. Grafoloji ve sahtecilik incelemelerinde ve davaya konu olan belge ve dokümanlarda bu tür izlerin incelenmesi gerekir. Mühür incelenmesinde orijinal ve sahteliği söylenen mühürler eldeyse veya belgeler üzerindeki işaretlerinden incelenir. Burada; çevre, çap ve üzerindeki harf, işaret ayrı ayrı incelenir. Özellikle karakteristik özellikler, hatalar karşılaştırmaya tabi tutulur. Bunlardaki uygunluk/farklılık varsa iki mühür izi aynı mühürle basılmıştır/basılmamıştır denir.

Mustafa Kaygısız

 

Yazı, İmza İnceleme ve Evrakta Sahtecilik Alanında Verdiğimiz Hizmetler için tıklayabilirsiniz.

Kaynakça
– Osmanlı Ansiklopedisi-2, İz Yayınları, 1999 İstanbul.
– Resmi Mühür Yönetmeliği(1984/8422 )
– M. Göksel, Belgeler, 2006, PA. GBE, Ankara
– Elektronik İmza Kanunu Kanun(2004/ 5070)
– İsmail Özkan, Sahtecilik-İğfal Kabiliyeti (2005), Beta yayınları, İstanbul
– Vahit Bıçak, (2005) Ceza Muhakemesi Hukuku ve Polis, Roma Yayınları, Ankara
– Gürsel Öngören, İnternet Hukuku. www.HukukiNetMevzuat.com- Erişim tarihi 15/11/2006
– Seyithan Deliduman, Noter İşlemlerinde Sahtelik. www.hukukmakale.com – Erişim tarihi 15/11/2006
– Ahmet Söylemez, (1982), Kriminalistik, İstanbul
– ATD., 1986, cilt:2, s. 108, ATD., 1986, cilt:2,
– Polis El Kitabı, EGM Yay., Ankara
– Mustafa Kaygısız (1998), Huk. Sist. Delil ve Bilirkişilik(Grafoloji Bölümü), Ümit Yay., Ankara,
– Mustafa Kaygısız(2004), Adlibilimler, Polis Akademisi Yay. Ankara
– Belge Sahtecilikleri Semineri Notları(2006), PA., GBF, Adli Bilimleri Topluluğu, Ankara,
– Adli Servisler El Kitabı(2001 ve 2004 baskıları) Polis Kriminal Laboratuvarları Yay., Ankara

 

Bu alanlarda bilirkişi, kriminal inceleme, uzman görüşü hizmeti verilmektedir.

 

Bilirkisiraporlari.com da yayınlamakta olan her makale kurucu bilirkişilerimiz tarafından yazılmış olup yayınlanmış eserlerden oluşmaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası kapsamında korunmaktadır. İzinsiz kopyalanması yasaktır.